Rechtszaak om geld jeugdzorg maakt weinig kans

De kans dat een juridische procedure slaagt om de Staat te dwingen meteen extra geld uit te geven om de gemeentelijke financiële tekorten op de jeugdzorg te dichten is niet zo groot, aldus Geerten Boogaard, hoogleraar decentrale overheden aan de Universiteit Leiden. Maar het snijdt evenmin hout een tijdelijke noodoplossing af te houden vanwege de demissionaire status van het kabinet. ‘Ik ben benieuwd of het volgende telefoontje van KLM ook op die manier zou worden behandeld.’

‘Niet chic’
Vorige week liet staatssecretaris Paul Blokhuis (CU) weten dat het niet chic zou zijn als demissionair kabinet een paar dagen voor de verkiezingen veel geld vrij te maken voor de jeugdzorg. Overigens werd bijkans op hetzelfde moment bekend dat bedrijven weer een steunpakket mogen ontvangen voor 730 miljoen euro. Kennelijk kan dat dan wel als demissionair kabinet. Het feit dat het kabinet nul euro wil uittrekken om de gemeentelijke financiële tekorten op de jeugdzorg nu te dichten heeft de VNG ‘boos’ doen besluiten om semi-bindende arbitrage in te zetten. Maar dat advies wordt pas in mei verwacht en, al is het nog zo zwaarwegend, het demissionaire kabinet kan besluiten dit naast zich neer te leggen, zoals sommigen ook verwachten.

‘Directe politieke actie nodig’
Hebben gemeenten dan geen juridische mogelijkheden om dit kabinetsbesluit aan te vechten? Kun je het niet gooien op ‘onbehoorlijk bestuur’ of dat het kabinet ‘in gebreke blijft’? Kun je niet wijzen op de tekorten in de acute ggz, waardoor suïcidale jongeren daar niet meteen terecht kunnen met alle gevolgen van dien? Er is directe politieke actie nodig, stelde de Nederlandse GGZ vorige week immers. ‘Het repareren van de decentralisatie en de ondersteuning aan de jeugd kan niet wachten tot na de verkiezingen of op een nieuw kabinet.’ 

Niet 'controversieel' verklaard
Kunnen gemeenten op basis van bijvoorbeeld bovenstaande argumenten niet een kort geding of een andere gerechtelijke procedure aanspannen om het kabinet op die manier te dwingen toch snel met geld over de brug te komen of is dat onmogelijk? Volgens de Leidse hoogleraar decentrale overheden en bekleder van de Thorbeckeleerstoel Geerten Boogaard is het beroep van de staatssecretaris op de demissionaire status van het kabinet zo overtuigend 'als dat het politiek controversieel is dat er nu op korte termijn extra geld nodig is om het sociaal domein aan de praat te houden': niet. ‘Ik zie er niets van op de lijst van onderwerpen die de Tweede Kamer controversieel heeft verklaard en ik hoor geen partij campagnevoeren tégen meer geld naar de jeugdzorg.’

Slagingskans juridische pad ‘niet groot’
Wel begrijpt Boogaard het argument dat een nieuw kabinet aan een structurele oplossing moet gaan werken, ‘want het is zeker niet alleen een kwestie van geld en zeker niet alleen het probleem van het rijk’. ‘Maar ook elke tijdelijke noodoplossing afhouden met een beroep op de demissionaire status is even onzinnig als weigeren om in een zinkend schip te gaan hozen, omdat er binnenkort een nieuwe bemanning aantreedt. Ik ben benieuwd of het volgende telefoontje van KLM ook zo zou worden behandeld.’ Technisch juridisch is er wel een vordering tegen de Staat bij de civiele rechter te construeren, aldus Boogaard. ‘Het valt zeker niet uit te sluiten dat er ergens in Nederland een rechter rondloopt die dat wel zou durven toewijzen. Maar in het algemeen heeft de Nederlandse rechter een sterke, en volstrekt begrijpelijke, neiging zich niet met zulke interbestuurlijke conflicten te bemoeien. De kans op succes is dus niet groot.’

‘Tekorten in begrotingen opnemen’
Hoewel hij er ‘niet specifiek voor heeft doorgeleerd’ wil Boogaard toch wel ingaan op wat gemeenten nog wel zouden kunnen doen. ‘Het lijkt alsof het gemeenten niet lukt om hun prangende problemen werkelijk op het bordje van het rijk te krijgen. Terwijl in Zeeland de jeugdzorg vastdraait, wil het kabinet eerst een paar maanden gaan formeren. Misschien moeten de gemeenten zelf meer feiten gaan creëren. Als alle gemeenten hun tekorten in het sociaal domein in hun begrotingen gaan opnemen als een vordering op het rijk, en de provincies accepteren dat, dan blijft het probleem in ieder geval in volle omvang op tafel liggen totdat ook staatssecretaris Blokhuis vindt dat hij het er weer over mag hebben.’