Strijden tegen schaamte rondom cybercrime

De menselijke schakel staat centraal in verschillende projecten die mens en organisatie weerbaarder moeten maken tegen cybercrime. Burgemeester van Heemstede Astrid Nienhuis (VVD) is lid van de stuurgroep van de City Deal Lokale Weerbaarheid Cybercrime, de paraplu waaronder veel van deze projecten vallen. Er moet meer bewustzijn komen, maar dat is niet makkelijk. Er is nogal wat schaamte rondom digitale incidenten die mensen ervan weerhoudt verhalen te delen.

Gemiste kans

‘Mensen denken dat ze dom worden gevonden als ze in digitale trucs trappen’, zegt Nienhuis. ‘Terwijl we geen enkele schaamte voelen als onze fiets wordt gestolen of bij ons in wordt gebroken. Maar ik kan me voorstellen dat er ideeën zijn over de mate waarin je in staat moet zijn om er niet in te trappen.’ Zulke verhalen niet delen is volgens Nienhuis een ­gemiste kans. In Oost-Brabant ­vertellen slachtoffers daarom in het project Storytelling Cybercrime wat hen overkomen is, om zo het bewustzijn bij ouderen en laaggeletterden te vergroten.

Klein clubje

‘Er is een bepaalde drempel waar je overheen moet om de schaamte te overwinnen en daar willen we mensen bij helpen met behulp van storytelling. Als je er open over bent, kunnen anderen wat van je leren. Zo niet, dan kunnen we minder doen tegen criminaliteit. Het is een klein clubje mensen dat ons hiermee belaagt, dus laten we vooral met een grote groep de verhalen delen.’

Meer dan zeventig gemeenten

‘Het mooie van deze en ook van andere samenwerkingen uit de City Deal is dat we de krachten bundelen. We kunnen ook niet anders. We moeten samenwerken met ondernemers, ict-studenten en met partners, zoals we bijvoorbeeld doen bij HackShield.’ HackShield is een game waarmee kinderen worden opgeleid tot cyberagenten. De hoop is dat ze hun kennis overbrengen op hun (groot)ouders. ‘Het is begonnen in mijn eenheid bij Noord Holland, Samen Veilig, en inmiddels doen meer dan zeventig gemeenten mee.’

Geldezels

Een ander project dat dicht bij Nienhuis staat is de van oorsprong Haarlemse interventie bij geldezels, die ook begon bij Noord-Holland Samen Veilig. Het zijn vooral jongeren die bereid zijn om hun bankrekening ter beschikking te stellen aan cybercriminelen en door middel van een actie op sociale media probeert de gemeente ze ervan bewust te maken dat ze hierdoor helpen bij het witwassen van geld.

Naïviteit

‘Het lijkt misschien heel leuk, even meewerken met de criminele wereld’, zegt de burgemeester, ‘maar we wijzen de ­potentiële geldezels vooral op de risico’s. Er is veel naïviteit op dat terrein.’ Het is volgens Nienhuis een belangrijke verantwoordelijkheid voor burgemeesters en gemeenten om dat te corrigeren. ‘Jongeren zijn kwetsbaar als zij zich in de financiële problemen bevinden. Als je zorgt dat er ondersteuning is vanuit de gemeente op het terrein van schuldhulpverlening, dan zijn ze minder kwetsbaar.’

Strafrechtelijk circuit

‘Veel signalen komen vanuit het sociaal domein. Als bij grote instanties bekend is dat er achterstanden ontstaan, bijvoorbeeld qua huur, water of elektra, dan horen we dat en kunnen we schuldhulpverlening aanbieden. En stel dát de jongere zijn rekening beschikbaar heeft gesteld dan komt er ook overleg met de het Openbaar Ministerie: gaat deze jongere het strafrechtelijke circuit in of gaan we – indien nodig onder dreiging van straf - zo’n jongere helpen? Zo vlieg je het probleem van beide kanten aan.’