Nieuwe technologie vraagt om nieuw personeelsbeleid

Nieuwe technologieën zullen het werk voor de gemeenteambtenaar ingrijpend veranderen. Een nieuwe studie van A&O fonds Gemeenten brengt de gevarenzones in kaart en concludeert dat veel routinematig werk verdwijnt. Hoe kun je je personeel daarop voorbereiden?

Danger zone

Het werk waar de klappen gaan vallen, wordt in de studie de danger zone genoemd. Op de x-as staat de mate van routine, op de y-as de mate van sociale interactie. Linksonder staan de banen waarvoor de komende jaren een ‘volledige overname van werk’ verwacht wordt door kunstmatige intelligentie (KI) en robots: administratief medewerker, servicedesk, frontoffice publiekszaken, DIV-medewerker, parkeercontroleur, baliemedewerker. ‘Inmiddels zien we al dat routinematig en repeterend werk in gemeenten verdwijnt bij functies van afdelingen Burgerzaken’, valt te lezen in de studie, die zich vooral op dit domein richtte.

Nieuwgierigheid

Maar de wil om aan te passen en de realisatie dat dat nodig is willen nogal eens ontbreken, bij gemeente én ambtenaar. ‘Je merkt in de organisatie dat niet iedereen zich bewust is van de veranderingen die op komst zijn, dat functies gaan veranderen’, zegt Carolien Vogt, projectassistente sociaal domein bij de gemeente Breda. Ze merkte het toen ze uit nieuwsgierigheid meedeed aan het traject ‘Bouwen aan je inzetbaarheid’ dat binnen haar gemeente werd opgezet. ‘Er werd heel duidelijk benadrukt dat je zelf aan het stuur zit. Je kunt dus niet meer achterover hangen en wachten tot je leidinggevende een duwtje geeft. Je moet zelf de boer op.’

Leren presenteren

Met ‘Bouwen aan je inzetbaarheid’ probeert Breda deelnemers bewust te maken van aankomende veranderingen door in verschillende workshops aandacht te besteden aan zelfonderzoek, de talenten van werknemers en personal branding. ‘Er zijn binnen het project verschillende workshops’, vertelt Vogt. ‘Randstad gaf een goede presentatie over veranderingen in het bedrijfsleven. Er was een basiscursus LinkedIn. En ik ga een cursus volgen over hoe je je presenteert aan de hand van je kleding en dat soort dingen.’

Dorpjes en rivieren

‘En we kregen tijdens een workshop Mapstell, na het invullen van een vragenlijst, een landkaart waarop jouw persoonlijkheid staat, verdeeld in dorpjes en rivieren. Het is bijna griezelig hoe kloppend dat is. Superleuk en op een hele toegankelijke manier aangeboden. Omdat het visueel is spreekt dat heel erg aan, ook mensen die niet heel veel met computers doen.’

Landkaart bespreken

‘Een collega met wie ik nauw samenwerk wilde met mij de landkaart bespreken’, geeft Vogt als voorbeeld. ‘Zij wilde weten of ik haar ook zo zie en we zijn er even voor gaan zitten. Het voelde niet vervelend om op die manier feedback te geven en te krijgen. De trainingen stellen je beter in staat om met de veranderingen om te gaan. Na het traject is het voor mij heel duidelijk, hopelijk voor anderen ook, dat je zelf aan zet bent.’

Gas, water en licht

Het traject werd opgezet door organisatieadviseur Jannet Koster van dezelfde gemeente. ‘Ik vind dat gemeenten de ontwikkeling onderbelichten’, zegt Koster. ‘Wat ik in de dagelijkse praktijk zie, in Breda maar ook bij andere gemeenten, is dat we ict beschouwen als een soort gas, water en licht. Alleen als het niet werkt, kijken we naar de ict-afdeling. Het is geen onderdeel van het primaire proces.’

Geen urgentie
Haar woorden worden ondersteund in de studie van A&O fonds, bijvoorbeeld over het ontbreken van het woord ‘smart cities’ in collegeakkoorden. Misschien is er een gebrek aan inzicht, misschien wordt de ­urgentie gemist.

Onder druk

Koster vervolgt: ‘Een paspoortaanvraag kan bijvoorbeeld digitaal gebeuren, maar uiteindelijk moet je het fysieke paspoort ophalen bij de balie. Er zijn gemeenten die zeggen: we sturen een mannetje langs die het paspoort komt afleveren.’ Als dat soort keuzen gemaakt worden, waardoor er geen afhaalbalie meer nodig is, dan kan het heel hard gaan. Zeker omdat gemeenten financieel onder druk staan. Het gaat om de sociale gevolgen van technologische innovatie. ‘Je moet iets doen voor die gemeenten en medewerkers die voelen dat die banen gaan verdwijnen. Misschien zijn leidinggevenden aan het nadenken over wat er allemaal mogelijk is, maar in de tussentijd kun je medewerkers bewust maken van wat er gebeurt en wat hun talenten zijn. Daarom begon ik juist met Bouwen aan je inzetbaarheid.’

Toekomst onzeker

‘Het traject is uitgegroeid tot iets compleets’, zegt Vogt. ‘Hoe meer mensen van dit traject gebruik kunnen maken, hoe mooier.’ Maar de toekomst blijft onzeker door de technische kant van het verhaal. ‘Ik zou heel graag willen ­weten of ik digitaal vaardig genoeg ben om om te gaan met wat er op ons afkomt, maar ik weet niet of dat te meten is. Daar heb je misschien een glazen bol voor nodig.’

Dit is een ingekort versie van het verhaal. Lees de complete versie in BB22 (inlog).