Een beroep doen op eigen verantwoordelijkheid, werkt dat?

Bij zijn pogingen tot inperken van de coronapandemie blijft het kabinet een beroep doen op de eigen verantwoordelijkheid van de Nederlanders. Veel organisaties hebben ooit met de gedachte gespeeld om hun interne structuur te baseren op het idee van ‘zelfsturende teams’. In onze samenleving is het toch achterhaald om mensen strikt orders te geven en die orders te handhaven? Is stimuleren en perspectief bieden, zeker in onze cultuur, niet effectiever dan inperken en straffen voor overschrijding van grenzen? Is hier sprake van gezonde gedachten of naïviteit? Volgens mij beide.

Hoe bereik je wat je wilt bereiken? We weten het al heel lang. Het mechanisme is op hoofdlijnen gelijk. Of het nu gaat om opvoeden van kinderen, organiseren van werk in een onderneming of het regeren van een land. Mensen hebben ruimte nodig om zelf te kunnen besluiten, zelf te kunnen manoeuvreren. Hoe meer je de persoonlijke ruimte van mensen inperkt, hoe meer mensen de neiging krijgen om in opstand te komen. Tegen die inperkingen, maar ook tegen de veroorzaker ervan. Vrijheid creëren voor individuen om alles zelf te beslissen leidt echter niet vanzelf tot het resultaat dat je als ouder, ondernemer of regering beoogt.

Hoe meer vrijheid en verantwoordelijkheid je als ouder, ondernemer of regering geeft, hoe noodzakelijker het is om die vrijheid in te kaderen binnen heldere doelstellingen en begrenzingen. En hoe meer je op hoofdlijnen de activiteiten moet duiden die nodig zijn om de doelen te bereiken. De combinatie tussen individuele vrijheid en vastgelegde doelen, begrenzingen en hoofdactiviteiten is nodig om van ongerichte chaos te komen tot richting en het bereiken van doelen.

Het resultaat wordt beter als doelen, begrenzingen en activiteiten voor alle individuen helder zijn en zij ze ook accepteren. Het helpt als iedereen permanent voortgang kan zien in het bereiken van de doelen. De mate van acceptatie is idealiter volledig gedurende lange tijd. Maar dit ideaal is nauwelijks bereikbaar. Zelfs niet als de individuen zelf hebben kunnen meebeslissen over de doelen, begrenzingen en activiteiten. Daarom is handhaven noodzakelijk. De beste vorm van handhaven is als individuen die de begrenzingen overschrijden, opnieuw worden herinnerd aan de randen van het speelveld. Zodanig dat ze zich weer binnen het veld gaan begeven en niet in opstand komen tegen de begrenzingen. Daarbij blijft het altijd een vereiste dat de eigen verantwoordelijkheid waarop een beroep wordt gedaan, ook daadwerkelijk door het individu kan worden waargemaakt. 

 

Lees de hele blog op bmc.nl >

 

Door Toine van Helden, senior adviseur bij BMC en auteur van het boek 'Succesvol doelen bereiken'