Vervroegd stemmen niet effectief

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) zijn kritisch op het initiatiefwetsvoorstel om twee dagen vervroegd stemmen permanent mogelijk te maken. In een brief aan de initiatiefnemers, Joost Sneller (D66) en Barbara Kathmann (PvdA), adviseren ze om af te zien van dit onderdeel van het voorstel.

Lagere opkomst

Twee dagen vervroegd stemmen zou een positief effect moeten hebben op de opkomst. Maar na een uitgebreide evaluatie van de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 blijkt dat die opkomst juist lager lag dan in 2018. De Raad van State bracht al eerder een kritisch advies uit over vervroegd stemmen.

Onder meer vanwege corona koos men bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 voor twee extra dagen om te stemmen. Ook waren de openingstijden van de stembureaus verruimd van 7.30 uur tot 21 uur. Beide maatregelen leverde weinig op. Sterker nog, het opkomstpercentage bij de gemeenteraadsverkiezingen 2022 was met 50 procent lager dan de verkiezingen in 2018 (55 procent) en 2014 (53,8 procent).

Spreiding

Uit de evaluatie blijkt dat bijna een op de vijf stemmen in 2022 werd uitgebracht op maandag of dinsdag. Was er alleen op verkiezingsdag, woensdag, de mogelijkheid geweest om een stem uit te brengen, dan had het merendeels van de kiezers dat gedaan. Als reden om op maandag of dinsdag te gaan stemmen, noemden de kiezers spreiding van drukte en het gezondheidsrisico vanwege COVID. Inmiddels zijn er geen coronamaatregelen meer. Ook blijkt uit ervaringen in andere landen niet dat vervroegd stemmen leidt tot een groot positief effect op de opkomst.

Frauderisico's

Vervroegd stemmen brengt allerlei nadelen met zich mee, zoals frauderisico’s, schrijven VNG en NVVB in de brief. Doordat stembiljetten moeten worden vervoerd en opgeslagen, neemt het risico op het kwijtraken van stemmen toe. Het kost gemeenten meer inspanning, want ze moeten de stembureaus drie dagen lang beschikbaar houden en bemensen. De uitvoeringskosten van vervroegd stemmen zijn daardoor ook relatief hoog. Daarmee slaat de balans in het nadeel van vervroegd stemmen uit.

Geen experimenten

Er bestaan bij VNG en NVVB ook twijfels over het voorstel van de Raad van State om eerst meer ervaringen met vervroegd stemmen op te doen via een aantal experimenten met gemeenten. De deelnemende gemeenten zouden nog steeds met dezelfde uitvoeringslasten zitten. Bovendien vrezen VNG en NVVB ‘een verwarrende en onduidelijke situatie voor de kiezers, waar in de ene gemeente wél vervroegd kan worden gestemd, maar in een andere gemeente nabij niet.’ Liever halen ze ervaringen met vervroegd stemmen uit het buitenland op.

Volmachten beperken

Voor een ander onderdeel uit het wetsvoorstel is wel steun. Dat gaat om het terugbrengen van het aantal volmachten van twee tot één per persoon, om fraude tegen te gaan.