Bestuurlijke bibbers

‘Bestuurlijk falen.’ Voor de verandering stak premier Rutte de hand in eigen boezem. ‘Besturen is ook fouten maken. Dat is een les die we moeten trekken’, zei hij daarna. Toen viel ik van mijn stoel. Een les die ‘we’ moeten trekken? Hoeveel lessen heeft ‘hij’ nodig? Waarom hobbelen we van de ene naar de andere crisis? Laten we het beestje bij de naam noemen: bestuurlijke bibbers.

Onlangs mocht Rutte vieren dat hij de langstzittende premier is. Een nietszeggend feit, want het gaat niet om duur, maar om daden. En dan zie je een patroon van continu vooruit- en afschuiven van pijnlijke, maar urgente besluiten (wonen, energie, asiel, klimaat, stikstof et cetera), het treden in de grondrechten van burgers (toeslagenschandaal, corona, asiel) en het immer voortrekken van de markt (laissez-faire).

Onze premier overleefde door grote problemen te delegeren: naar de verantwoordelijke minister/staatssecretaris, lokale overheden, uitvoerings organen, Europa. Die kregen de schuld als het misging, wat tot vele voortijdige vertrekken heeft geleid. Behalve natuurlijk van de verantwoordelijke man zelf. Zo word je inderdaad vanzelf de langstzittende premier.

De gevolgen van het bestuurlijk bibberen worden intussen duidelijk: woningnood, een energiecrisis, een stikstofcrisis en alom polarisatie. Nu zijn het de op straat slapende asielzoekers. Dieptepunt van twaalf jaar Rutte is dat Artsen zonder Grenzen zich genoodzaakt zag naar Ter Apel te gaan. De pijnlijke besluiten die dan toch werden genomen, leidden tot boze boeren en burgers. Die slagvaardigheid duurde maar kort: bestuurlijke bibbers dreigen te leiden tot een kabinetscrisis.

Rutte en co zijn doodsbang voor populisten en nemen daarom hun bestuurlijke verantwoordelijkheid niet. Ze zijn bang voor de kiezer, voor hard ingrijpen, zelfs bang voor het menselijke gezicht. Vrij naar een bekend spreekwoord: met zulke bestuurders heb je geen kabinet nodig. Crises voorkomen vergt visie en daadkracht. Zolang landelijke bestuurders door bestuurlijke bibbers en laissez-faire worden verlamd, moet het lokaal bestuur maar verantwoordelijkheid nemen. Eén voorwaarde: lokaal bepaalt, het rijk betaalt.