Rathenau Instituut gaat voor positievere mindset

Het Rathenau Instituut wil bij toekomstige onderzoeken de ‘denkrichting’ omdraaien. Dat geeft de organisatie aan in het Werkprogramma van 2017-2018. De focus van de onderzoeken moet in het vervolg minder bij de risico’s van nieuwe ontwikkelingen liggen en meer op de positieve impact die ze hebben op de samenleving. 

Staatssecretaris Dekker enthousiast
Staatssecretaris Sander Dekker (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) zegt in een brief bijzonder aangesproken te zijn door de nieuwe mindset. Het Rathenau gaat zich concentreren op een beperkt aantal actuele speerpunten, waaronder vertrouwen in digitalisering, de inbreng van experts en burgers in beleid en politieke besluitvorming en een toekomstbesteding kennisecosysteem.

Niet alleen wijzen op risico’s
In het Werkprogramma beschrijft het Rathenau Instituut dat het met onderzoeken de overheid op de kansen wil gaan wijzen die nieuwe ontwikkelingen hebben bij het bedienen van samenleving . ‘We willen niet alleen wijzen op risico's van ontwikkelingen. We willen de kansen voor publieke waardecreatie uitdrukkelijk voorop stellen bij de bespreking van wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen. Het instituut zal dus steeds onder de loep nemen op welke manier en onder welke condities een bepaalde ontwikkeling in wetenschap of technologie in positieve zin kan bijdragen aan de gedefinieerde individuele mensenrechten en de gezamenlijke transitiedoelen.’

Meer dan alleen privacy
Het Instituut geeft in het programma aan dat er meer wordt behandeld dan alleen privacy, dat al ‘druk bediscussieerd wordt’. ‘Er is meer aan de hand. Niet alleen het verzamelen van data moet veilig, doordacht en volgens de regels gebeuren. Ook het combineren van gegevens en de manier waarop informatie ons stuurt, verdienen aandacht. Daarvoor moeten we ons realiseren dat er werk aan de winkel is. Digitalisering biedt kansen voor een nieuwe economie. Het vergt ook inspanning van alle partijen om de digitalisering in goede banen te leiden.’ Ook wil het Instituut zich storten op de nieuwe verhoudingen in de samenleving door digitalisering. Individuen krijgen meer autonomie, maar zetten bestaande relaties ook onder druk.

Veranderde verhoudingen

De verhouding tussen arts en patiënt, tussen werknemer en werkgever, tussen consument en bedrijf en tussen burger en bestuur zijn alle aan het schuiven. Daarnaast begeven nieuwe partijen zich in domeinen zoals de zorg en de financiële dienstverlening. Die nieuwe partijen houden zich vaak niet aan de afspraken en gebruiken die daar gelden. Wat in deze nieuwe omstandigheden de wenselijke en rechtvaardige praktijken en verhoudingen zijn, heeft zich nog niet uitgekristalliseerd en vergt actie van alle partijen.’

Krachten bundelen
Dekker vindt het van belang dat het Rathenau Instituut niet alleen binnen Nederland samenwerking zoekt, maar ook in internationaal verband krachten bundelt. ‘Onderwerpen als Open Science, Open Data maar ook Artificial Intelligence en Sustainable Development Goals vragen om een internationale benadering.’