Opvallend verschil in tempo provinciale formaties

Sommige verkenners doen rustig aan, anderen hebben hun droomcollege al in beeld. In het woelige Noord-Brabant, waar de afgelopen periode meer dan de helft van de Statenleden voortijdig afhaakte, wordt nog volop gesproken over de ‘gevoelige thema’s’. Fred Teeven ziet in Zuid-Holland al een college van BBB, VVD, CDA, GroenLinks en PvdA zitten. Ruim twee weken na de verkiezingen zijn de verschillen in tempo tussen de provincies groot.

Drenthe: stikstofaanpak controversieel

In Drenthe gaf beoogd BBB-fractievoorzitter Gert-Jan Schuinder bij zijn installatie als Statenlid aan dat er is gestemd vanuit ‘onrust en onvrede’. En dus moet het roer om in de sterk agrarische, dunstbevolkte provincie van Nederland. “We gaan ervoor zorgen dat we tot in Den Haag zichtbaar en hoorbaar zijn”. Met een oproep om een aantal dossiers controversieel te verklaren tot de installatie van een nieuw college, voerde de BBB tijdens de feestelijke installatiedag de druk op potentiële coalitiepartners alvast op. Als de motie wordt aangenomen, wordt in ieder geval het Provinciaal Programma Landelijk Gebied stilgezet. Dat betekent dat de stikstofplannen op het nieuwe college en coalitieakkoord moeten wachten. Hoe die eruit moeten zien? Bij de uitslag past volgens BBB en de PvdA, de tweede partij van Drenthe, in ieder geval geen dik, dichtgetimmerd coalitieakkoord. Een duidelijke opdracht voor verkenner Astrid Nienhuis (VVD).

Flevoland: zoeken naar meerderheidscoalitie

Verkenners Pieter van Maaren (CDA) en Herman Sietsma (ChristenUnie) zijn in Flevoland rap aan de slag gegaan. Volgens BBB-fractievoorzitter Anja Keuter kan op woensdag 5 april al een Statenvergadering worden ingelast om bekend te maken welke partijen met elkaar gaan dooronderhandelen voor een coalitie. Die coalitie wordt bij voorkeur een meerderheidscoalitie, blijkt uit de opdracht die de verkenners hebben meegekregen. De Partij voor de Dieren is kritisch op deze opdracht. Fractievoorzitter Sylvia Kers wil ‘een flexibele en innovatieve bestuurscultuur’, waarbij op basis van een akkoord op hoofdlijnen met wisselende meerderheden gewerkt kan worden. Dit zou volgens haar recht doen aan de wensen van de bevolking op het gebied van ‘bestuurlijke vernieuwing en participatie’.

Friesland: hoofdlijnen met marge

In Friesland koerst verkenner Chris Stoffer (SGP) in hoog tempo aan op een (ruime) meerderheidscoalitie. Dit zou volgens Statenlid Abel Kooistra (BBB) zorgen voor ‘een stabiel bestuur met wat marge in de Staten’. Woensdag maakte Stoffer bekend na overleg met winnaar BBB door te praten met zes partijen. Naast BBB zijn dit PvdA, CDA, de Fryske Nasjonale Partij (FNP), VVD en ChristenUnie. Het ‘zwaarwegend advies’ van de verkenner is om uiteindelijk een coalitie van vier partijen te vormen. Vrijdagmiddag maakte Stoffer bekend dat BBB, PvdA, CDA en ChristenUnie volgens hem een ‘sterke coalitie’ met een ‘breed palet aan opvattingen’ zouden kunnen vormen. Net als in veel andere provincies ligt de voorkeur van partijen bij een ‘bestuursakkoord op hoofdlijnen’. Kooistra hoopt het tempo in de formatie te houden, zodat er voor de zomer een nieuw college is.

Gelderland: radiostilte na vragenlijst

In Gelderland wees BBB Gert Jan van Noort, van de lokale partij Harderwijk Anders, aan als verkenner. Hij is op basis van een vragenlijst met alle gekozen partijen in gesprek gegaan. Sindsdien is het stil rondom de Gelderse formatie. Op woensdag 5 april presenteert Van Noort zijn eerste bevindingen in het Arnhemse provinciehuis. Wat hij dan zal zeggen, is niet bekend.

Groningen: coalitie op kladblok

Ook in Groningen is het nog rustig rondom de formatie. Verkenner Ard van der Tuuk (PvdA) had na de verkiezingen al snel een idee over de samenstelling van de nieuwe coalitie in zijn kladblok gekrabbeld, maar heeft dit tot nu toe nog niet gedeeld. Wanneer hij met zijn eerste bevindingen komt, is nog onduidelijk.

Limburg: verkenning duurt even

Jan Schrijen (partijloos) is in Limburg aan de slag gegaan als verkenner. Afgelopen week voerde hij de eerste gesprekken met de dertien partijen die in het Limburgs Parlement zijn gekozen. De verwachting is dat het nog even duurt voordat Schrijen klaar is met de verkenning. Na de eerste gespreksronde volgen er nog twee of drie. Daarna zal Schrijen zijn advies uitbrengen over het vervolg van de formatie. De streefdatum daarvoor is 12 april.

Noord-Brabant: woelige wateren

‘Maar liefst’ 33 van de 55 in 2019 verkozen Statenleden vertrokken tussentijds, memoreerde CdK Ina Adema (VVD) bij de beëdiging van de nieuwe volksvertegenwoordigers. Ook het Brabantse college veranderde tot twee keer toe van samenstelling. Verkenner Sacha Ausems (partijloos) opereert dus in woelige wateren. BBB heeft haar als grootste partij gevraagd op te helderen wat de gevoelige thema’s zijn in de Staten, en daarmee in de formatie. Vooralsnog is niet bekend wanneer Ausems daarover haar eerste advies uitbrengt.

Noord-Holland: doorpraten met vier

De BBB hield het in het Noord-Hollandse duidingsdebat kort. Lijsttrekker Ingrid de Sain wil een ‘open en transparant proces’ voor de formatie van het nieuwe college. De leiding over dat proces ligt bij verkenner Ankie Broekers-Knol (VVD). Zij voerde in eerste instantie ‘open en constructieve’ gesprekken met alle partijen, maar liet afgelopen dinsdag weten dat zij met vier partijen aanvullende gesprekken wil voeren. Die partijen zijn BBB, VVD, GroenLinks en de PvdA. Broekers-Knol verwacht komende week met een advies te kunnen komen. “Het is en blijft mijn voornemen om de vaart erin te houden”.

Overijssel: open informatiefase

Niet alleen in Noord-Holland, maar ook in Overijssel wil de BBB het formatiespel ‘open’ spelen. Statenlid Annette Nijhuis gaf donderdagavond in het duidingsdebat aan dat ‘we niet moeten denken in hokjes, vakjes of modellen’. Verkenners Wout Wagenmans (oud-wethouder Gemeentebelangen Raalte) en Jolanda Waaijer (partijloos) hebben dan ook de opdracht om een ‘open informatiefase’ te houden, zonder op voorhand een keuze voor ‘over links’ of ‘over rechts’ te maken.

Utrecht: spannende start

Het was even spannend in Utrecht. Na een eerste gespreksronde leek volgens verkenner Danny de Vries (CDA) ‘geen enkele meerderheidsvariant haalbaar’. Verschillende partijen zagen elkaar qua inhoud en ‘bestuursstijl’ niet zitten. Een tweede gespreksronde, met BBB, GroenLinks, VVD, D66, CDA, PvdA, Partij voor de Dieren en ChristenUnie volgde. Dat leverde, na ‘buitengewoon zinvolle en respectvolle gesprekken’, wel ‘ruimte’ voor coalitievorming op. De Vries praat momenteel verder met BBB, GroenLinks, VVD, D66 en PvdA. Op 6 april presenteert hij zijn verslag aan de Provinciale Staten.

Zeeland: over rechts

Het gaat de komende vier jaar over rechts in Zeeland, als het advies van verkenner Gerard Rabelink (partijloos) wordt opgevolgd. Vandaag deed hij in zijn rapport verslag van zijn bevindingen. Rabelink stelt een coalitie van BBB, SGP, CDA en VVD voor. Zij zouden samen een ruime meerderheid in de Zeeuwse Staten hebben. BBB-Statenlid Kees Hanse verwacht op korte termijn met een naam van een formateur te kunnen komen. De keuze voor ‘over rechts’ betekent wel dat de gecombineerde lijst PvdA-GroenLinks, de tweede partij van Zeeland, buiten de boot valt. Rabelink ziet hierbij onder meer moeilijkheden in het aantal gedeputeerden per partij. BBB wil dat dit de verhoudingen in de Staten weerspiegelt. In een coalitie met SGP, CDA en VVD zou BBB twee gedeputeerden krijgen, de anderen één. Om recht te doen aan de hoeveelheid Statenleden van PvdA-GroenLinks, zouden er zes gedeputeerden moeten komen, en dat is veel.

Zuid-Holland: vijfpartijencoalitie

De Zuid-Hollandse verkenner Fred Teeven (VVD) heeft de vaart erin. Al ruim voor Pasen, in veel provincies de afgesproken verkenningsdeadline, heeft hij een advies klaar. Volgens Teeven ligt een coalitie van BBB, VVD, CDA, GroenLinks en PvdA het meest voor de hand. Die coalitie zou met dertig zetels een meerderheid hebben in de Zuid-Hollandse Staten (55 zetels). Volgens Teeven kan deze coalitie ‘gelet op de inhoud en de relaties stoelen op een stabiele meerderheid’. De volgende stap is volgens verkenner Teeven het aanstellen van twee informateurs, die verder gaan praten met deze partijen. Coalitiedeelname van andere partijen, waaronder D66 en de huidige collegedeelnemer ChristenUnie, wordt volgens hem ‘om meerdere uiteenlopende redenen niet goed voorstelbaar geacht’.