Digitaal stemmen: afweging raadsleden gaat teloor

Rechtsgeldig

Dat stelt John Bijl, directeur van het Periklesinstituut en columnist van Binnenlands Bestuur. Hij snapt dat gemeenten in tijden van corona ‘door moeten’ en besluiten willen nemen. De oproep van de Vereniging van Griffiers aan de minister van Binnenlandse Zaken om snel te onderzoeken hoe digitale besluitvorming in de gemeenteraad toch rechtsgeldig kan verlopen, vindt hij dan ook een prima oproep waar snel gehoor aan moet worden gegeven. Met een van de richtlijnen die Binnenlandse Zaken vorige week naar gemeenten verstuurde, kunnen raden namelijk formeel niet uit de voeten, stelt Bijl.

Fysieke raad

BZK meldt in die richtlijn dat tijdens een digitale vergadering kan worden geïnventariseerd of er behoefte is aan een stemming. Als dat niet zo is, is een besluit geacht te zijn genomen. In de eerstvolgende fysieke raadsvergadering moet dat besluit met terugwerkende kracht formeel worden bevestigd. Dit strookt niet met de Gemeentewet, stelt Bijl. De situatie waarin de raad aangeeft geen behoefte te hebben aan een stemming over een voorstel, waaruit voortvloeit dat het voorstel is aangenomen, geldt krachtens de Gemeentewet alleen tijdens een fysieke raadsbijeenkomst.

Paniekvoetbal

Het geitenpaadje waarop het ministerie van BZK in diezelfde richtlijn wees, om fysiek met alleen een quorum een besluit te nemen, is Bijl een doorn in het oog. ‘In Haarlemmermeer is de voltallige raad het daar mee eens omdat vanavond zo te doen. In Dalfsen voelt echter een hele fractie zich daar ongemakkelijk bij, maar het wordt toch doorgezet. Ik vind dat dit niet kan. Een democratisch principe, namelijk dat de hele raad een besluit neemt, wordt opzijgezet omwille van paniekvoetbal. Bij twijfel niet inhalen, zou ik zeggen.’

Hart van de democratie

De mogelijkheid voor raden die er wellicht komt om digitaal besluiten te nemen, zoals de Vereniging van Griffiers wil, biedt een uitkomst, maar in ogen van Bijl zitten daar behoorlijk wat nadelen aan. Onder meer dat het onderlinge debat niet kan worden gevoerd. Dat is volgens Bijl een wezenlijk nadeel, omdat dat het hart van de democratie raakt. ‘Op basis van argumenten neem je als raadslid een besluit. Argumenten van een ander, tijdens het debat te berde gebracht, dragen bij aan de gedachtenvorming en uiteindelijk de standpuntbepaling.’

Korte concentratietijd

Een ander nadeel is dat de stemming niet door inwoners of andere belangstellenden worden gevolgd, al wordt er in griffies in den lande wel naar mogelijkheden gezocht om de besluitvorming voor meer dan alleen de raad inzichtelijk te maken. Dan zijn er nog privacykwesties, maar dat vindt Bijl veel minder belangrijk dan het gemis een debat te voeren. En ook al zou dat op de een of andere manier ook digitaal kunnen worden gevoerd, dan blijkt uit onderzoek dat mensen zich maar een hele korte tijd kunnen concentreren tijdens videoconferencing. Ook zijn ze sneller afgeleid, en gaan mails checken of op het internet surfen.

Kadernota

Grote zorgen maakt Bijl zich over de kadernota’s die er straks aan komen. ‘Dat is hét moment in het jaar dat de raad sturing kan geven aan de begroting. Al zal er nu weinig ruimte zijn voor politieke sturing, want de hele begroting staat op zijn kop.’ Maar hoe ga je de politieke beschouwingen organiseren, vraagt hij zich hardop af. Hij weet dat verschillende griffiers in den lande op zoek zijn naar creatieve oplossingen om zowel de raad als publiek online bij de besluitvorming, gedachtenvorming en standpuntbepaling te betrekken.