‘Er zal geen hond gaan stemmen’

De mogelijkheid die minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) wil geven om tussentijdse gemeenteraadsverkiezingen te houden, oogst zowel lof als kritiek.

Intern gedoe

‘Er zal geen hond gaan stemmen’, stelt Marcel Boogers, hoogleraar innovatie en regionaal bestuur aan de Universiteit Twente. Colleges vallen meestal over ‘intern gedoe’, waar de inwoners geen boodschap aan hebben, aldus Boogers. ‘Het verdeelt de samenleving niet.’ Hij is dan ook geen voorstander van tussentijds verkiezingen, of dat nu op landelijk of gemeentelijk niveau is. ‘Kijk eerst of je kunt lijmen.’ ‘Bestuurlijke crisis worden meestal in het gemeentehuis opgelost. Het is niet verkeerd als de burger daar ook iets over mag zeggen’, vindt Mark den Boer, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, daarentegen.

Problemen oplossen

‘Lichtvaardig maar steeds verkiezingen uitschrijven helpt niemand. Maar het kan wel degelijk problemen oplossen’, vindt Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit van Leiden. ‘Nu hebben we te maken met gefixeerde verkiezingen én een gedualiseerd stelsel. Als er grote onoverkomelijke problemen tussen gemeenteraad en B en W ontstaan is het misschien toch wel goed dat de twee organen de kiezer op kunnen zoeken.’

Bemiddelen

Bij bestuurlijk hoog oplopende conflicten zou de commissaris van de koning eerst kunnen proberen te bemiddelen, oppert Voermans. Als dat niet lukt, zou de minister van BZK een wetsvoorstel kunnen indienen om tussentijdse verkiezingen toe te staan. ‘De gemeenten die het aangaat komen dan in een verkiezingsritme terecht waar heringedeelde gemeenten al gewend zijn mee te werken.’ Als tussentijdse verkiezingen te dicht op reguliere verkiezingen zitten, kan er een ‘rondje worden overgeslagen’, aldus Voermans. Dat gebeurt nu ook na herindelingsverkiezingen. Het idee is ‘helemaal zo gek nog en werkbaar; mits voorzien van goede voorwaarden en waarborgen.’

Politieke weerstand

‘Het siert de minister dat ze hier weer naar wil gaan kijken’, vindt bestuurskundige Julien van Ostaaijen (Universiteit van Tilburg). ‘Dit is iets wat heel lang speelt, maar het botst altijd op politieke weerstand.’ Dat stelt ook Arno Korsten, emeritus hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Maastricht, die tussentijdse verkiezingen een ‘interessante gedachte’ vindt. ‘Eerder is het idee van tussentijdse verkiezingen voor gemeenteraden afgewezen, althans er was geen meerderheid voor.’ Er moet wel op worden doorgedacht, vindt Korsten, want ‘wat je doet voor raden zou je ook voor Provinciale Staten moeten doen.’ Tussentijdse Statenverkiezingen raakt weer aan de keuze van Eerste Kamerleden. ‘Lastig’, oordeelt Korsten, Maar tussentijdse raadsverkiezingen wel toestaan en tussentijdse Statenverkiezingen niet, zou inconsistent zijn.

In de vingers

Den Boer vindt tussentijdse raadsverkiezingen niet ‘bevorderlijk voor de continuïteit van de raad. Je hebt een paar jaar nodig om het ambt goed in de vingers te krijgen. We moeten raadsleden die tijd gunnen. Als er om de haverklap verkiezingen zijn, gebeurt dat niet.’ Hij vreest dat het ook gevolgen zal hebben voor de kandidaatstelling. ‘Kandidaat-raadsleden weten nu dat ze voor een periode van vier jaar gekozen worden. Dat geeft duidelijkheid.’