Een terugblik op de Tweede Kamerverkiezingen

VVD-kiezers stemden vooral met het hoofd.

Analyse slotpeiling, uitslag Tweede Kamerverkiezingen & nameting.

Nette slotpeiling
Op 15 maart 2017 vonden de Tweede Kamerverkiezingen plaats. I&O Research was een van de zes peilers die voorafgaand aan de verkiezingen peilingen naar buiten brachten. Onze slotpeiling kwam in grote lijnen goed overeen met de verkiezingsuitslag. We voorzagen de winst voor de VVD en een groep van volgers met CDA, D66, GroenLinks en PVV. Verder voorzagen we de trend (groei voor VVD, daling voor PVV als gevolg van de Turkije-clash) op dinsdag 14 maart en brachten dat via het AD naar buiten (www.ad.nl/verkiezingen). Ook de kleinere partijen en nieuwkomers (DENK en Forum voor Democratie) kwamen goed overeen. Gemiddeld weken de peilers 24 zetels af van de einduitslag, I&O Research 22 zetels.
Dit neemt niet weg dat de I&O-slotpeiling voor een aantal partijen te hoge of te lage scores heeft laten zien. Te hoog zaten we met GroenLinks en te laag met VVD en PVV. Ook de PvdA kwam iets te hoog uit in de slotpeiling. Voor deze partijen lagen de afwijkingen buiten de nauwkeurigheidsmarges die we bij de slotpeiling hebben meegegeven.

 

Weinig verschil tussen slotpeiling en nameting

Om te achterhalen hoe dit te verklaren is voerden we een nameting uit onder dezelfde steekproef als de slotpeiling. Hier komen min of meer dezelfde percentages per partij als bij de slotpeiling naar voren en dus moeten we constateren dat de afwijkingen te wijten zijn aan een lichte over- en ondervertegenwoordiging van de genoemde vier partijen en dat switchgedrag in de laatste dagen deze verschillen nauwelijks verklaart.

 

Optimistisch voor toekomst peilingen
Voor peilingen bij toekomstige verkiezingen zien we de toekomst optimistisch tegemoet. We verwachten in de nabije toekomst betere peilingen af te kunnen leveren, aangezien we nu van bijna alle respondenten in het I&O Research Panel weten óf ze hebben gestemd en zo ja, waarop. In het vervolg zullen we hier rekening mee houden bij het trekken van de steekproef en zullen we hier ook op herwegen. De lichte oververtegenwoordiging van GroenLinks- en PvdA-kiezers en ondervertegenwoordiging van VVD- en PVV-kiezers zal in toekomstige peilingen op deze manier grotendeels worden geëlimineerd.

 

VVD’ers stemden met het verstand; SGP-, PvdD- en ChristenUnie-kiezers met het hart
We vroegen de kiezers in de nameting niet alleen wat ze hebben gestemd, maar ook wat voor hen de doorslag gaf en welke onderwerpen zwaar meewogen.
Per saldo stemden kiezers iets meer met hun hoofd (36%) dan met hun hart (32%) (zie figuur 1). Vooral VVD-kiezers zijn rationele kiezers (58% stemde vooral met het verstand, 15% met het hart), gevolgd door de achterban van 50 Plus en het CDA. SGP-, PvdD- en ChristenUnie-kiezers zeggen relatief vaak ‘met het hart’ te hebben gestemd.

 

Figuur 1
Wat geldt het meest voor u, heeft u vooral met uw hart gestemd of vooral met uw verstand?

Kiezers kozen partij voornamelijk op inhoud
Kiezers baseerden hun keuze veelal op de inhoud. Men ging vooral af op het programma, de standpunten of de ideologie van de partij. Een derde reden is dat de partij zorgt voor een stabiel bestuur van Nederland. Vooral voor VVD-kiezers was dat belangrijk. De persoon van de politicus, de lijsttrekker, speelt wel een rol, maar zeker niet zo doorslaggevend als vaak wordt aangenomen. Ook hier heeft de VVD met Mark Rutte goede zaken gedaan, evenals D66 (Alexander Pechtold) en GroenLinks (Jesse Klaver). De strategische stem, die in 2012 een groter stempel drukte op de uiteindelijke uitslag, wordt nu door slechts 11% genoemd.

Belangrijkste onderwerpen: gezondheidszorg, normen en waarden en immigratie 
De gezondheidszorg blijkt het onderwerp dat het meest van belang is geweest bij de partijkeuze. Voor 44 procent van de kiezers speelde dit een belangrijke rol bij hun keuze. Ook normen en waarden was een belangrijk onderwerp (38%), gevolgd door immigratie en asiel (36%).

• Voor VVD-kiezers was de economie en de overheidsfinanciën het doorslaggevende onderwerp, gevolgd door veiligheid, werkgelegenheid en de Europese Unie.
• Voor PVV-kiezers waren dat: immigratie en asiel, dreiging van terrorisme, veiligheid, de relatie tussen autochtone Nederlanders en migranten en de Europese Unie.
• Voor CDA-kiezers gaven normen en waarden, gezondheidszorg en veiligheid de doorslag.
• Voor D66-kiezers waren dat onderwijs, de Europese Unie, gezondheidszorg en ethische zaken.
• Kiezers van GroenLinks stemden voornamelijk vanwege duurzaamheid op deze partij, daarna vanwege energie, sociale voorzieningen en armoedebestrijding en immigratie en asiel.
• SP-kiezers vonden vooral gezondheidszorg, sociale voorzieningen en armoedebestrijding belangrijk.
• PvdA-kiezers stemden vooral op deze partij vanwege sociale voorzieningen en armoedebestrijding.

Lees HIER het volledige rapport met de analyse van slotpeiling, uitslag Tweede Kamerverkiezingen & nameting.

Verantwoording
De nameting werd uitgevoerd direct na de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart. Dit onderzoek liep van 16 maart t/m 4 april. Aan deze meting werkten 3.199 respondenten mee die ook hebben deelgenomen aan de slotpeiling (een respons van 86%). Het grootste deel van de deelnemers is afkomstig uit het I&O Research Panel (n=2.618). Via PanelClix zijn 314 deelnemers benaderd voor dit onderzoek. De n=267 Nederlanders met een migratie-achtergrond die face-to-face zijn bevraagd, zijn niet opnieuw benaderd. Van hen is dezelfde partij meegenomen als die men in de slotpeiling opgaf als meest waarschijnlijke partij om op te stemmen.
De overige resultaten “Achtergronden bij het stemgedrag” komen voort uit de grotere steekproef van de volledige nameting, met n=14.214.

Voor meer informatie:
Peter Kanne                                        06-31943707
Laurens Klein Kranenburg                    053-4825025