Dennis Wiersma en het bouwdepot

In alle reconstructies van het spoor van vernieling dat de carrière van Dennis Wiersma heeft achtergelaten, viel mij één bericht met name op. Zijne Excellentie had zijn aantreden als staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) in 2021 graag willen vieren met een korting op de uitkeringen.

Ongeveer zoals koningen vroeger bij hun kroning gevangenen vrij lieten. Niet gehinderd door enig bewustzijn van zijn demissionaire status of aarzeling over de bestaanszekerheid in Nederland ‘wilde Wiersma snel weten of er op de uitkeringen gekort kon worden’, aldus de NRC. Niet omdat ze te hoog waren, maar omdat dat Wiersma er populaire TikTok-posts van dacht te kunnen maken.

Deze karakterzelfmoord bracht bij mij de herinnering boven aan een andere actie van staatssecretaris Wiersma: zijn reactie op het zogenaamde Bouwdepot in Eindhoven. Wethouder Renate Richters had daar haar nek uitgestoken door de Stichting Zwerfjongeren Nederland geld te geven om dertig jongeren tussen de 18 en de 21 jaar . en tussen wal en schip . een jaar lang een vast inkomen op bijstandsniveau te geven. Zo konden ook jongeren met een traumatische jeugd zonder geldzorgen onder begeleiding aan hun toekomst bouwen.

De Participatiewet veronderstelt bij jongeren op die leeftijd nog een zorgplicht van de ouders en verlaagt de bijstandsnorm dus naar 295 euro. In geval juist de ouders het probleem zijn, kunnen gemeenten het inkomen van deze jongeren wel uit de bijzondere bijstand aanvullen, maar het Nibud en de Nationale Ombudsman rapporteren regelmatig dat gemeenten daar veel te weinig werk van maken. Terwijl kwetsbare jongeren ondertussen wel één van de groepen vormen waarvan we weten dat ze op het randje van bestaanszekerheid wankelen. Fantastisch initiatief, oordeelde staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid in een podcast toen hij hoorde over het Bouwdepot. Zijn ministerie stak er geld in. Niet alleen als mens begreep hij het idee, maar ook als bewindspersoon zag Blokhuis duidelijke voordelen.

Plekken in instellingen zijn schaars en veel kostbaarder dan 1.050 euro per maand. Maar toen verscheen Dennis Wiersma op het toneel, de ‘nuchtere pragmaticus die de confrontatie niet schuwt’ aldus het Onderwijsblad in 2022. Eindhoven rapporteerde goede resultaten met het Bouwdepot en een Kamerlid opperde via Kamervragen om er meer mee te doen. Dat zag de staatssecretaris evenwel totaal anders. Hij ontwaarde geen kansen voor zwerfjongeren maar zag vooral een dreigende doorkruising van het rijksinkomensbeleid.

Tegenover de gemeente Eindhoven ‘zijn zorgen geuit’ schreef hij in antwoord op Kamervragen en hij kondigde meteen aan naar de Landsadvocaat- met-een-hoofdletter te hollen voor ‘onafhankelijk juridisch advies’. Bij het grensoverschrijdende karakter van het eerste kunnen we ons inmiddels een beeld vormen en van dat laatste is het resultaat ook bekend. Het kantoor van de landsadvocaat produceerde een plichtmatige notitie waarin keurig stond dat de Participatiewet natuurlijk niet omzeild mag worden en het rijksinkomensbeleid niet doorkruist.

Het verhaal van de landsadvocaat over de casus was prima, zij het wat voorspelbaar en inhoudelijk niet bijzonder. De juristen van SZW hadden dat prima zelf gekund, maar een stellige brief met een duur logo maakt in de wereld van Wiersma natuurlijk meer indruk. Eindhoven deed navraag in gemeenteland (ik mocht er nog een rolletje in spelen) en vorige week verscheen de eindrapportage van het Bouwdepot met het logo van de Erasmus Universiteit erop. ‘Rust in het hoofd’ is de titel en ‘de waarde van financiële stabiliteit voor gemarginaliseerde jongvolwassenen’ staat daaronder. Dat blijkt ook de conclusie. Niet alleen vanuit menselijk perspectief is de gewonnen eigenwaarde van de deelnemers ontroerend, ook bestuurlijk zijn er duidelijke voordelen. Het is een zinvolle manier om veel kostbare ellende voor te zijn.

Een aantal andere gemeenten heeft het idee uit Eindhoven overgenomen. En vanuit het ministerie van SZW klinkt gelukkig een ander geluid. Minister Schouten heeft laten weten het experiment te gedogen . wat nog altijd wonderlijk zuinig is voor een initiatief dat evident binnen de doelstelling en de doelgroep van de Participatiewet valt.