Gemeenten negeren massaal richtlijnen tegen tabakslobby

Nederlandse gemeenten negeren massaal richtlijnen die door staatssecretaris Van Rijn van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport  (VWS) zijn opgesteld om gemeenten te beschermen tegen de tabakslobby. Dat concludeert Onderzoeksredactie Tabak na beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur (Wob). Twaalf van 388 gemeenten blijken contacten te hebben met de tabaksindustrie, maar maakten deze niet openbaar.

Richtlijnen voor omgang met tabaksindustrie

Nederland tekende in 2005 het verdrag Framework Convention on Tobacco Control (FCTC). Dit verdrag ziet er op toe dat tabaksgebruik wordt ontmoedigd en bevat maatregelen voor vermindering van de vraag en het aanbod van tabak, milieubescherming, promotie en over samenwerking met tabaksindustrie. Staatssecretaris Van Rijn gaf volgens de onderzoekers in 2015 en 2016 richtlijnen over de omgang met de tabaksindustrie aan gemeenten. Terughoudendheid was het uitgangspunt en alleen noodzakelijk contact is gewenst, zoals over implementatie van wetgeving of uitgifte van vergunningen. Wanneer er omgang met tabaksindustrie is, moeten ambtenaren, raadsleden en uitvoeringsorganen geïnformeerd worden. De ambtelijke gedragscode moet worden aangevuld en contacten met de tabaksindustrie moeten worden vastgelegd en openbaar worden gemaakt op de website van de gemeente.

Gemeenten negeren richtlijnen massaal
Uit de informatie van de onderzoeksredactie blijkt dat van de 388 gemeenten er twaalf contacten met de tabaksindustrie hebben. Deze geven geen of maar zeer beperkt gehoor aan de richtlijnen van het ministerie. De twaalf gemeenten verzwijgen onder meer lobbybrieven, bedrijfsbezoeken en samenwerkingsverbanden met tabaksindustrie en handelen daarmee in strijd met de gestelde richtlijnen. Van alle 388 gemeenten zijn er in totaal maar vier die wel opvolging aan de richtlijnen hebben gegeven: Haarlemmermeer, Heerenveen, Uden en Valkenburg aan de Geul. Zij hebben echter geen concrete banden met tabaksindustrie. Vijf gemeenten verleenden geen medewerking aan het onderzoek, 29 volgen de richtlijnen ‘halfslachtig’. De overige 350 negeren de richtlijnen, waaronder de twaalf gemeenten die wel contact hebben met de tabaksindustrie.

Op stap in Straatsbrug met Philip Morris

De onderzoeksredactie Tabak beschreef een aantal voorbeelden van gemeenten die banden met tabaksindustrie verzwijgen. Zo heeft gemeente Bergen op Zoom banden met de daar gevestigde fabriek Philip Morris zonder dat alle documenten over geopenbaard zijn, zo ontdekte de onderzoeksredactie. Slechts een fractie van het aantal contacten is online terug te vinden. ‘De gemeente werkt samen met de tabaksfabrikant, bezocht gezamenlijk Straatsburg en heeft verschillende lobbybrieven van Philip Morris ontvangen. In 2012 toonden raadsleden van VVD, CDA en Lijst Linssen zich ontvankelijk voor een lobbybrief van Philip Morris door zich achter de inhoud te scharen en zich tegen accijnsverhoging op tabak uit te spreken’, aldus de onderzoekers. Ook heeft de gemeente de ambtelijke gedragscode niet aangevuld. Gemeente Den Bosch ontkende in eerste instantie schriftelijke communicatie met de tabaksindustrie, maar blijkt uiteindelijk wel degelijk contacten te hebben met Ritmeesters Cigars in het kader van de wet milieubeheer. Uit het onderzoek blijkt ook dat burgemeester Rombouts ambassadeur is van de Vincentius kerstproeverij. ‘Een activiteit die Ritmeester BV in 2016 nog sponsorde. In geen van deze gevallen zijn de contacten op de website geplaatst.’

Gezamenlijk in bestuur van marketingprijs

Een ander voorbeeld van verzwegen contact is gemeente Kampen, waar sigarenfabrikant De Olifant gevestigd is. De gemeente stelde aan de onderzoekers dat er ‘wellicht contacten zijn via afdeling beheer of vergunningen’, maar gaf hierover geen documenten vrij. Uit het onderzoek blijkt dat een wethouder samen met de directeur van de fabriek in het bestuur van Kampen Marketing plaatsneemt. Gemeente Groningen ging eveneens de fout in: contacten met British American Tobacco (BAT) Niemeyer werden verzwegen. Groningse lokale VVD-politici brachten een bezoek aan het bedrijf om te praten over tabaksregelgeving. Ook een wethouder was hierbij aanwezig. Er werd echter niets over gepubliceerd op de gemeentelijke website.

Het volledige onderzoek van Onderzoeksredactie Tabak is hier te vinden.