Fins model voor nieuwe centrumgemeente

Het Finse model van de gastheergemeente voorziet in een samenwerking tussen gemeenten op voet van gelijkwaardigheid. In het model sluit de ene gemeente met de andere een overeenkomst over de uitvoering van taken. Er zou dan geen gebruik meer gemaakt hoeven te worden van de gemeenschappelijke regeling, die tot veel bestuurlijke drukte en een getrapte democratische controle leidt. Omdat er sprake is van een contract tussen gastheer en gast, hoeft er geen apart bestuurlijk orgaan te worden opgezet. De gemeenteraden houden directe zeggenschap op de uitvoering via de eigen colleges.

Burgemeester Koos Janssen van Zeist, voorzitter van het Platform Middelgrote Gemeenten, presenteerde vandaag een rapport over de Finse werkwijze. De middelgrote gemeenten hebben de methode omarmd. Janssen: ‘Er wordt geen ingewikkelde bestuurlijke constructie gebouwd, de gemeenteraad is en blijft opdrachtgever zoals bij elke andere overeenkomst waar taken met private partijen worden afgesproken. Het is, denken wij, daarnaast een extra middel om een goede decentralisatie van taken mogelijk te maken. En bijkomend effect is dat het door die gelijkwaardigheid en vrijwilligheid ongetwijfeld kan bijdragen aan een evenwichtige ontwikkeling van gemeentelijke samenwerking nieuwe stijl.’

Het Platform Middelgrote Gemeenten ziet in het model een kans om de rol van de centrumgemeente op te krikken. Uit angst dat kleinere gemeenten vrezen dat de centrumgemeenten het vooral voor eigen gewin doen, hebben de middelgrote gemeenten op het laatste moment besloten elke verwijzing uit het rapport te halen dat het Finse model er is om de ‘centrumgemeente nieuwe stijl’ mogelijk te maken. Er wordt in het rapport, dat is opgesteld door adviesbureau BMC, nu gesproken van ‘gemeentelijke samenwerking nieuwe stijl’ om zo de gelijkwaardigheid tussen gemeenten te benadrukken.

Het rapport ‘het Finse gastheermodel in Nederland’ is aangeboden aan Ed d’Hondt. Deze voormalige burgemeester van Nijmegen is voorzitter van de interbestuurlijke taakgroep decentralisatie. De commissie-d’Hondt brengt over twee weken rapport uit over hoe gemeenten de taken die zij overgedragen krijgen van het rijk het beste kunnen uitvoeren. Het Finse model wordt daarin aanbevolen als een van de oplossingen. Eerder liet VNG-hoofddirecteur Ralph Pans zich in Binnenlands Bestuur al lovend uit over het Finse gastheergemeente-model.

Lees meer over het Finse model in Binnenlands Bestuur 21, van 23 mei 2008