De kracht van de sociale basis

De vernieuwing in het sociaal domein valt stil. De transitie is vijf jaar na de start weliswaar voltooid en de wettelijke taken zijn geregeld, maar het proces hapert door een nog ouderwetse verhouding tussen gemeenten en inwoners. De oplossing ligt volgens Kees-Jan van de Werfhorst en Bas van der Heijden van BMC in het versterken van de sociale basis.

Met de verontrustende berichten over het jeugdzorgstelsel en het almaar toenemende beroep op de Wmo, kun je rustig concluderen dat de transformatie in het sociaal domein nog niet klaar is. De grote hervormingen in zorg en welzijn zijn gebaseerd op de gedachte dat wij als deelnemers in een samenleving beter voor elkaar zorgen. Door meer naar elkaar om te kijken, meer zelf de regie te nemen, verantwoordelijkheid te dragen en door vroeg en preventief in te grijpen kunnen we problemen in de kiem smoren en zo individuele ondersteuningstrajecten voorkomen.

Fundamenteel anders

Voor gemeenten was op voorhand duidelijk dat een transformatieproces om meer vraagt dan het overnemen van taken vanuit het Rijk of de provincie alleen. ‘De participatiesamenleving is nu eenmaal niet zo maakbaar vanuit overheden’, vertelt Bas van der Heijden, adviseur Sociaal Domein bij BMC. ‘Een samenleving met ruimte voor zelfregie en eigen verantwoordelijkheid vraagt om een fundamenteel andere verhouding tussen overheid en inwoner; een waar ruimte is voor denkbeelden en initiatieven vanuit de samenleving.’

Partnerschap

Het blijkt in de praktijk moeilijk om die ruimte daadwerkelijk te geven, stelt collega-adviseur Kees-Jan van de Werfhorst. ‘Gemeenten zijn van oudsher gewend om sturing te geven en zich het opdrachtgeverschap toe te eigenen. Maar wil je een duurzame verandering bereiken in het sociaal domein, dan vraagt dit om een gemeente die zich meer als partner richting inwoners en organisaties opstelt.’ Een grote uitdaging, mede vanwege de verantwoordingsplicht van gemeenten over de uitgaven en de wens om grip te krijgen op de stijgende zorgkosten. ‘Toch zou het kunnen’, stelt Van de Werfhorst. ‘Door verantwoordingseisen bijvoorbeeld minder in te steken op “tellen en turven”, maar samen te kijken of je de juiste dingen aan het doen bent voor de opgave waar je voor staat.’

Gezond ecosysteem

Een voorwaarde hiervoor is een sterke sociale basis. Dat vraagt om investeringen in de voorzieningen, zoals ontmoetingsplekken en goede professionals. En om ruimte voor initiatief van partijen die de sociale basis vormen, zoals verenigingen, scholen, buurthuizen en welzijnsorganisaties. Van der Heijden: ‘Een krachtige sociale basis vormt een sterk vehikel om die laatste horde in de transformatie van het sociaal domein te nemen en op duurzame, gelijkwaardige voet met elkaar verder te kunnen. Door te investeren in de sociale basis creëer je een gezond ecosysteem waarin de verhoudingen tussen de partners in balans zijn en plannen voor zorg en welzijn beter kunnen groeien en bloeien.’

Toekomstbestendig besturen

Lokale inrichtingsvraagstukken in het sociaal domein vragen om responsieve beleidsinstrumenten, waarmee gemeenten, inwoners en maatschappelijke partners samen aan de slag kunnen met een goed werkend ecosysteem. Ook voor andere beleidsvelden is investeren in de sociale basis een krachtige en duurzame route om initiatief van inwoners tot bloei te laten komen, besluit Van de Werfhorst. ‘Denk bijvoorbeeld aan de woningmarkt of de Omgevingswet. Meer invloed en verantwoordelijkheden bij inwoners en partners beleggen is een belangrijk principe voor toekomstbestendig besturen.’

Kees-Jan van de Werfhorst
Adviseur Sociaal Domein
kees-jan.van.de.werfhorst@bmc.nl
06-22750021