Een gezonde samenleving als gezamenlijke opgave

Om de leefstijl van Nederlanders te verbeteren zijn er de afgelopen jaren in heel Nederland sport- en preventieakkoorden gesloten. Veel gemeenten zijn voortvarend van start gegaan, maar soms raakt die vaart er na verloop van tijd uit. Dit komt niet alleen door corona, maar ook door de beperkte uitvoeringskracht en mogelijkheden bij de partners. Heldere afspraken over rollen, taken en verantwoordelijkheden zijn er niet altijd of kunnen niet altijd worden nagekomen. Soms trekken gemeenten daardoor als vanouds de kar, terwijl dit eigenlijk niet de bedoeling is. Hoe kan dit anders?

Nederland is een modern land, maar als het gaat om leefstijl valt er nog veel winst te boeken: een kwart van de Nederlanders rookt, een tiende drinkt te veel en bijna de helft van de volwassenen is te zwaar. Een ongezonde leefstijl heeft niet alleen gevolgen voor het individu, maar ook voor de maatschappij. Denk aan de stijgende zorgkosten en een groeiend ziekteverzuim. Werken aan een gezonde en vitale samenleving is dus een belangrijke maatschappelijke opgave.

Impuls geven aan integraal beleid

De afgelopen jaren zijn gemeenten met lokale sport- en preventieakkoorden aan de slag gegaan om inwoners op een laagdrempelige manier aan te zetten tot meer beweging en een gezondere leefstijl. Dit deden ze samen met lokale partijen zoals sportverenigingen, zorgaanbieders, welzijnswerk en scholen. Bas van der Heijden, adviseur Sociaal Domein, Sport bij BMC, legt het belang hiervan uit. ‘Gemeenten hebben een beperkte wettelijke taak op het gebied van volksgezondheid en sport. Maar een lokaal sport- en preventieakkoord is een mooie aanzet om dit thema vanuit verschillende beleidsgebieden met elkaar te vervlechten en met alle stakeholders samen een infrastructuur voor gezond leven en bewegen op te zetten.’ Nynke Bakker, adviseur Sociaal Domein, Publieke Gezondheid bij BMC, voegt daaraan toe: ‘Het gaat om het faciliteren van een gezond leven in de brede zin van het woord. Dat heeft bijvoorbeeld ook met de inrichting van de openbare ruimte te maken, denk aan zaken zoals meer ruimte voor fiets- en wandelpaden of meer groen om te ontspannen. Ook zaken als wonen en werken hebben hiermee van doen.’

Samen de regie pakken

De akkoorden die gemeenten en hun partners sluiten, worden tijdelijk gefinancierd. Daarom is het belangrijk dat gemeenten niet alleen voortvarend aftrappen met de akkoorden, maar ook daarna de vaart erin houden, vertelt Bas van der Heijden. ‘In de praktijk blijkt dit soms nog een uitdaging. Natuurlijk zijn de omstandigheden om tot een gelijkwaardig en divers netwerk te komen, mede door corona, verre van ideaal geweest. In enkele situaties zien we dat na verloop van tijd de rolverdeling – vaak onbedoeld – weer meer “naar het oude” gaat: de gemeente komt in een meer sturende en regisserende rol terecht en de andere stakeholders neigen tot volgen. Eigenlijk is het zonde dat dit gebeurt, dat vinden de netwerken in de gemeenten zelf ook. Daarom is het zo belangrijk om in de akkoorden te investeren en hierin door te pakken. Het geeft tenslotte de kans om samen aan de slag te gaan en ook oplossingen voor andere maatschappelijke vraagstukken met elkaar op te pakken.’

Werken aan reële verwachtingen en rollen

Hoe zou het beter kunnen? Volgens Bakker is het belangrijkste dat er balans komt in de stuurgroep. ‘Dan heb ik het over reële verwachtingen en rollen van alle partijen. Voor de borging op lange termijn is het zaak dat er een duurzaam, solide netwerk staat met een brede betrokkenheid en grote continuïteit. Dat is een belangrijke succesfactor om tot een duurzaam proces en resultaat te komen.’

Bakker signaleert in haar werk dat de stuurgroepen soms niet verder komen dan een ad hoc aanpak. ‘Omdat de stuurgroepen deels uit vrijwilligers bestaan en vertegenwoordigers hebben uit verschillende organisaties, is het lastig om regelmatig bij elkaar te komen en een heldere visie en agenda op te stellen. Maar wil je echt sturen, dan heb je dat wel nodig. Vanuit een meer gestructureerde basis zouden de stuurgroepen kortom beter functioneren en sneller een netwerk kunnen organiseren.’

Lees het hele artikel op de BMC-website