Zes op tien gemeenten heeft tekort op jeugdhulp

Ruim 57 procent van de gemeenten verwacht dit jaar niet uit te komen met het jeugdhulpbudget. Voor volgend jaar zien nog meer gemeenten het somber in: ruim zes op de tien gemeenten (61 procent) van de gemeenten voorziet in 2017 in de rode cijfers te belanden.

Geen zicht

Een op de vijf gemeenten stevent dit jaar niet af op een tekort en eenzelfde aantal weet nog niet of het dit jaar afsluit met een tekort of overschot op het budget voor jeugdhulp. Dat blijkt uit onderzoek van Binnenlands Bestuur en de NOS onder 215 gemeenten. Voor komend jaar verwachten nog meer gemeenten (60,9 procent) niet met het jeugdbudget uit te komen. Een kleiner percentage (12,6 procent) schat een tekort noch een overschot op de jeugdhulp in. Een kwart van de gemeenten heeft daar nog geen zicht op.

Schril contrast

De te verwachten tekorten staan in schril contrast met de overschotten over 2015. Veel gemeenten die vorig jaar nog overhielden op de jeugdhulp, duiken dit en volgend jaar (diep) in de rode cijfers. De redenen zijn divers. De verdere korting op het rijksbudget wordt genoemd, evenals de gevolgen van het verdeelmodel. Een grotere zorgvraag dan verwacht en de toename in de zwaarte van de zorg, speelt gemeenten parten. Het lukt gemeenten nog onvoldoende om via de inzet op preventie jongeren uit de (duurdere) specialistische zorg te houden, zo blijkt verder uit de enquête.

Budgetkorting

Een krappe 3,8 miljard euro voor de jeugdhulp werd vorig jaar onder de gemeenten verdeeld, volgens het zogeheten historische verdeelmodel. Voor dit jaar was er vanuit het rijk bijna 3,7 miljard beschikbaar voor gemeenten. Het budget voor komend jaar is met 3,5 miljard euro opnieuw lager. Daarnaast is dit jaar het objectieve verdeelmodel – deels – ingevoerd. Er is gekozen voor een invoertraject in drie stappen. Ook geldt een overgangsregeling, waarin onder meer is geregeld dat de negatieve herverdeeleffecten nooit hoger dan 15 euro per inwoner per jaar mogen zijn. Roosendaal is een van de gemeenten die aangeeft door het nieuwe verdeelmodel de komende jaren tekort te komen op de jeugdzorg. Door de budgetkorting schieten onder meer Berkelland en Dronten in de rode cijfers. Maastricht stelt dat de tekorten oplopen door de budgetverlaging en herverdeling van het budget door het rijk.

Gestegen zorgvraag

Leidschendam-Voorburg is een van de gemeenten die aangeeft door een gestegen zorgvraag niet met het budget uit te komen. De Bilt stelt dat de zorgvraag weliswaar gelijk blijft, maar dat die zorg zwaarder dus duurder is. De verminderde solidariteit onder gemeenten, bij de verevening van dure zorg, leidt in Aa en Hunze en in Delfzijl tot een tekort. Gemeenten hebben voor de decentralisatie jeugdzorg afspraken gemaakt over onderlinge verdeling van de kosten en risico’s. In diverse jeugdzorgregio’s worden die afspraken nu ter discussie gesteld. Zwolle geeft aan dat de transformatie van zorg tijd vergt en de verwachte voordelen ‘qua timing niet synchroon lopen met de budgetverlaging’.

Knelpunt

Bijna de helft van de gemeenten (47 procent) stelt dat de rijksbudgetten voor jeugd en Wmo ontoereikend zijn. Slechts 6,5 procent geeft aan uit te komen met het budget. Ruim de helft van de gemeenten (51 procent) kan daar om verschillende redenen (nog) geen duidelijk antwoord op geven. Zo stelt Aalburg dat het lastig is in te schatten, omdat de hulpvraag complex en divers is én toeneemt in crisissituaties. Buren zegt weliswaar nu met het budget uit te komen, ‘maar voor de komend jaren hebben we nog wel wat angst. Er zijn verdere bezuinigingen aangekondigd. Als die gepaard gaan met een toename van zorgvraag, durven we nu nog niet te garanderen dat het genoeg is.’ Cranendonck stelt dat de budgetten jeugd naar verwachting ontoereikend zijn, maar dat door ontschotting per saldo de budgetten wel toereikend zijn. ‘We verwachten geen grote overschotten in de toekomst.’

De resultaten van deze enquête liggen in lijn met een recent onderzoek onder ambtenaren werkzaam in het sociaal domein dat door I&O Research in opdracht van Binnenlands Bestuur is uitgevoerd. Daaruit kwam naar voren dat ambtenaren zich de grootste zorgen maken over de jeugdzorg, waarbij het budget als grootste knelpunt werd genoemd.

Binnenlands Bestuur en de NOS benaderden alle 390 Nederlandse gemeenten. 215 gemeenten vulden de enquête in. Die gemeenten vormen qua omvang en landelijke spreiding een goede afspiegeling van alle gemeenten. 

Lees meer over de oorzaken van de tekorten in Binnenlandse Bestuur nr. 23 van deze week