Multiprobleemgezin of multiprobleemoverheid?

Zaanstad sprak tien gezinnen met meerdere problemen. Doel was te onderzoeken in hoeverre zij in staat zijn zelf oplossingen aan te dragen voor hun problemen. Maar na lezing van het onderzoeksrapport 'Hemelse Modder' resteert de vraag wie het grootste multiprobleem heeft: de tien gezinnen of de overheid?

Problemen door overheid
In opdracht van de gemeente Zaanstad beschreef het Instituut voor Publieke Waarden waar gezinnen met sociale, financiële en gezondheidsproblemen tegenaan lopen. Twee problemen springen eruit: ze krijgen de eindjes niet aan elkaar geknoopt en hebben geen fatsoenlijk dak boven hun hoofd. Opvallend is dat ze deze problemen niet zozeer aan zichzelf te danken lijken te hebben, maar aan de overheid.

Desastreuze gevolgen
Uit het rapport 'Hemelse Modder' blijkt namelijk dat die grossiert in fouten, met voor de gezinnen desastreuze gevolgen. Zo stelt het UWV ten onrechte dat een gezin geen recht heeft op aanvullende bijstand, zegt onderwijsuitvoeringsorganisatie DUO de ene keer dit en de andere keer dat, en maakt een bewindvoerder het weekgeld niet over aan een gezin in de schuldsanering. Verder komt de Belastingdienst er na een paar jaar achter dat ze een gezin te veel kindgebonden budget heeft uitgekeerd en eist terugbetaling van enkele duizenden euro's.

Kafkaëske situaties
Daarnaast zorgen overheid en haar bondgenoten voor kafkaëske situaties. Een residentiële jeugdinstelling verwijdert een kind omdat het te veel drinkt en blowt, terwijl het daar is geplaatst omdat het te veel drinkt en blowt. Een gezin kan geen aanspraak maken op gemeentelijke schuldhulpverlening, omdat het korter dan vijf jaar geleden uit de Wet schuldsanering natuurlijke personen is gekomen. In afwachting van psychiatrische behandeling gaat een meisje voor twee weken naar een inrichting, om daar pas vijf maanden weer uit te worden vrijgelaten. In die periode heeft ze drie maanden platgespoten in een isoleercel gezeten, terwijl ze geen enkel misdrijf heeft begaan.

Unieke aanpak

De tien casussen hebben grote indruk gemaakt op wethouder Corrie Noom van Zaanstad. Ze heeft er vooral van geleerd dat mensen heel goed zelf weten hoe ze hun problemen kunnen oplossen. 'Het onderzoek heeft ons laten zien dat elke ondersteuningsbehoefte een unieke context kent en daarom een unieke aanpak vergt. Die conclusie dwingt ons tot een fundamenteel andere benadering van hulpvragen. Te lang hebben we mensen willen helpen met een door ons georganiseerd aanbod. De bestuurlijke opgave is nu om uit te gaan van de eigen kracht en regie van mensen. Vervolgens kunnen we met multidisciplinaire, gebiedsgerichte teams bekijken wat er extra nodig is.'

Niet-gemeentelijke organisaties
Zaanstad draait momenteel proef met twee van dergelijke teams, waarin ook vertegenwoordigers zitten van niet-gemeentelijke organisaties als MEE. Het komend jaar komen er meer teams bij, zodat ze per 1 januari 2015 gereed zijn voor de nieuwe taken die gemeenten krijgen in het sociale domein.