Breda faciliteert ‘scharrel-ondernemers’

De gemeente Breda is sinds kort 'sociaal aandeelhouder' van een coöperatie van en voor mensen in de bijstand. De gemeente levert de klanten, de coöperatie is de re-integratie. ‘We willen mensen de mogelijkheid geven om hun talenten te ontplooien en er daadwerkelijk geld mee te verdienen.’

Minister Plasterk kwam er onlangs speciaal voor naar Breda: de ondertekening van de overeenkomst die de bijzondere relatie tussen coöperatie De Vrije Uitloop en de gemeente bekrachtigt. De Vrije Uitloop, met tien tot vijftien leden, is een broedplaats voor 'scharrelondernemers': mensen die (voorlopig) niet helemaal zonder bijstand kunnen, maar zich wel willen ontplooien.

'Wij zien bij mensen in de bijstand veel moedeloosheid', zegt een van de initiatiefnemers Erna Smeekens. 'Door de jaren heen hebben ze angst en argwaan opgebouwd jegens de sociale dienst. Ze durven niet goed uit hun schulp te kruipen. Aan de kant zien we de gemeente die heel erg gewend is om zoveel mogelijk te helpen en te regelen. Ongetwijfeld met de beste bedoelingen, maar in feite zijn bijstandsklanten de afgelopen veertig jaar onmondig en afhankelijk gemaakt. Daar willen wij doorheen breken.'

Geld verdienen
Smeekens heeft zelf een bijstandsgeschiedenis, net als haar mede-initiatiefnemer Hans Udo. 'We zagen al jaren dat mensen met een bijstandsuitkering via vrijwilligerswerk wel degelijk iets bleken te willen en kunnen. Onze coöperatie is daaruit ontstaan. We willen mensen de mogelijkheid geven om hun talenten te ontplooien en er daadwerkelijk geld mee te verdienen.'

Zo zag coöperatie De Vrije Uitloop eind 2013 het levenslicht. De gemeente stond er sympathiek tegenover en zag het collectief ondernemerschap als een vernieuwende en misschien kansrijke route naar de arbeidsmarkt. Ze gaf de coöperatie toestemming om drie jaar te experimenteren met deze nieuwe vorm van re-integratie. De leden van de coöperatie mogen werken met behoud van uitkering, ze zoeken zelf hun weg naar betaalde arbeid en de gemeente legt hun geen aanvullende eisen op zoals sollicitatieplicht.

Klantmanagers
Leden van De Vrije Uitloop mogen zich volledig richten op het ontwikkelen van hun eigen bedrijf. Zolang ze binnen de coöperatie werken aan hun eigen ontwikkeling en daarmee een klein inkomen verdienen, voldoen ze voor de gemeente aan de plicht tot arbeidsinschakeling en hoeven ze niet te solliciteren.

Verantwoordelijk wethouder Marianne de Bie (D66) verwacht dat de overeenkomst ook leidt tot een doorbraak bij de klantmanagers. 'In het verleden zagen klantmanagers De Vrije Uitloop niet staan of ze stuurden er de gevallen heen waar ze echt niks meer mee konden. Dat zijn natuurlijk ook niet de ideale kandidaten voor zelfstandig ondernemerschap binnen de coöperatie. De afspraak is nu dus dat we gaan leveren, waarbij we ook het belang van De Vrije Uitloop in ogenschouw nemen. Daar hebben ze behoefte aan een goeie mix van mensen, zodat de coöperatie levensvatbaar wordt en mensen elkaar stimuleren om zich te ontwikkelen. En ja, misschien moeten we dan als gemeente ook tevreden zijn wanneer mensen niet volledig uitstromen, maar slechts een deel van hun uitkering zelf verdienen. Voor een deel van de cliënten is dat de realiteit. Dan kunnen we daar maar beter eerlijk over zijn.'

Duidelijke regels
Ondertussen heeft coöperatie De Vrije Uitloop duidelijke regels opgesteld voor de scharrelondernemers die zich willen aansluiten. Udo: 'We beginnen we met een proefperiode van drie maanden. Daarna beslissen de coöperatieleden of een kandidaat erbij past of niet. Als er een klik is en als we genoeg potentie zien, dan krijgen de nieuwkomers zes maanden de tijd om zich in te werken. Daarna moeten ze gemiddeld 100 euro per maand verdienen. Blijkt dat na verloop van tijd niet te lukken, dan nemen we weer afscheid van elkaar, want dan sluit het scharrelondernemerschap kennelijk niet aan bij de persoon.'

Zelf krijgen de ondernemers hun verdiende geld overigens nooit in handen. Ze mogen wel 'bedrijfsaannemelijke kosten' declareren van de inkomsten.  'Eens per jaar storten we al het geld dat een scharrelondernemer in dat jaar meer heeft verdiend dan 500 euro naar de gemeentekas, waarmee ze dus een deel van hun uitkering zelf hebben verdiend.'

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 24 van deze week (inlog)