Ruilen tegen leegstand

Leefbare kernen hebben de hoogste prioriteit in Overijssel. Een van de instrumenten in de strijd tegen het verdwijnen van winkels en horeca is vrijwillige kavelruil. Met een ruiltraject in Steenwijk doet de provincie mee aan een pilot van het rijk om tips and trics van ruilen in de binnenstad in kaart te brengen.

Donkere etalages

Zelfs op een koude grijze dag behoudt het historische centrum van Steenwijk zijn charme. Zeventiende eeuwse gevels sieren nog altijd de Markt, het plein waar Steenwijkers en ommelanders al eeuwenlang koopwaar en vertier zoeken. Toch gapen zelfs op en om het levendige plein enkele donkere etalages. Leegstand blijft ook het oude vestingstadje in de kop van Overijssel niet bespaard. De economische cisis en veranderingen in winkelgedrag van consumenten vormen sinds 2008 een breuk met de voorgaande jaren. Veranderden tussen 2005 en 2008 nog jaarlijks circa achttien panden in de Steenwijkse binnenstad van eigenaar; sindsdien neemt dat aantal af van vijf naar nog maar twee in 2015, waarvan één executieverkoop, zo analyseerde het Kadaster een jaar geleden. Tegelijkertijd nam de winkelleegstand binnen de stadswal toe tot rond de twaalf procent en bedraagt de kantorenleegstand bijna het dubbele.

De omzet van de winkelbranche daalde met ruim een kwart tussen 2010 en 2015 en het toekomstperspectief van het overgrote deel van de winkels is onzeker, blijkt uit het Koopstromenonderzoek Oost-Nederland en een studie in opdracht van de gemeente. Wethouder Wim Brus (CDA, financiën/economie) riep het jaren geleden al, toen nog als raadslid: waarom gaan we niet herverkavelen? Als melkveehouder weet hij als geen ander hoe het ruilen van eigendom tot efficiëntere bedrijfsvoering kan leiden. Het eigen familiebedrijf kwam in vaders tijd via ruilverkaveling in Steenwijkerland terecht.

Van kleur verschieten

 'Kavelruil is een uitstekend instrument om te clusteren. We hebben als gemeente vastgesteld wat de hoofdas van het kernwinkelgebied is, daar worden retail en horeca geconcentreerd. In de aanloopstraten mogen panden van kleur verschieten’, zegt wethouder Brus. Het zou mooi zijn als er op die manier nieuwe woningen bijkomen in de binnenstad. Volgens hem bellen er nu al mensen die kansen zien  in de aanloopstraten, hoewel hij juist daar ook "pijn" verwacht, bijvoorbeeld voor ondernemers die hun klanten naar de hoofdas zien vertrekken, maar zelf de sprong niet kunnen of willen maken. Brus zegt daarover: 'Er zullen ondernemers afhaken, maar ook dat is reuring. Er komt nu duidelijkheid en beweging, tot nu toe gebeurde er niets.'

De aanpak van Steenwijk wordt ondersteund door de provincie Overijssel. Die deelt kennis, vliegt desgewenst expertise in en kan vanuit de Herstructureringsmaatschappij Overijssel (HMO) financieel bijspringen als het nodig is. Als een kavelruil met een x aantal panden vastloopt op één knelpunt, kan de HMO een pand opkopen, wanneer dat de ontwikkeling van een hele  gebied vooruit helpt. Zie het als een reeks dominosteentjes, waar af en toe een extra zetje nodig is om de sliert in beweging te houden, schetst gedeputeerde Monique van Haaf (VVD, ruimte).

Tips

Het Kadaster weet uit jarenlange ervaring met (stedelijke) kavelruil welke aandachtspunten van belang zijn bij het opzetten van een ruilproces. Zo zegt het Kadaster over het schaalniveau van de kavelruil: “Het zoekgebied mag best honderd eigenaren bevatten, maar daarbinnen zul je deelgebieden moeten gaan definiëren. Interactief een ruilsessie opzetten doe je met maximaal 10 partijen, bij meer wordt het moeilijk iedereen actief te houden en wordt de kans groot dat iemand niet meedoet.”

Lees het hele verhaal met alle tips van het Kadaster uit Binnenlands Bestuur 5