Provincies pakken energietransitie en winkelleegstand op

De provincies gaan meer ruimte bieden aan duurzame energie om een impuls te geven aan de energietransitie. “Scherpe ruimtelijke keuzes” zijn nodig om in 2050 energieneutraal te kunnen zijn. Het kabinet moet daarvoor handvatten bieden in een nationaal programma en een Klimaatwet. 

Omgevingsvisie en retaildeals

Dat blijkt uit de bijdrage van de provincies aan de Nationale Omgevingsvisie (NOVI), die zij vandaag op het IPO-jaarcongres aanboden aan minister Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu). Ook een steviger aanpak van winkelleegstand staat de komende jaren op de provinciale agenda’s. Vanmiddag sluiten de twaalf provincies retaildeals met minister Henk Kamp (Economische Zaken).

Energietransitie en -besparing

Het IPO-jaarcongres in Nijmegen staat met deze twee onderwerpen grotendeels in het teken van sterke en duurzame regionale ontwikkeling. Pak de Ruimte is dit jaar het thema. Met het aanbod voor de energietransitie willen de provincies dat onderwerp hoog op de agenda krijgen in de Nationale Omgevingsvisie. ‘Het is een van onze belangrijkste opgaven’, zegt IPO-bestuurder Erik van Merrienboer (Noord-Brabantse gedeputeerde Ruimte en Financiën, PvdA). Dat betekent dat de provincies ruimte willen bieden aan duurzame energiebronnen, maar ook stevig willen inzetten op energiebesparing. Zo gaan ze extra capaciteit inzetten op toezicht en handhaving van wettelijk verplichte energiebesparing bij bedrijven. Huiseigenaren en bewoners worden ondersteund bij energiebesparende maatregelen in woningen. Ook investeren provincies extra in innovatie voor een CO2-arme economie.

Verplichtende afspraken

Wat de provincies daar in harde euro’s aan gaan uitgeven, staat in het aanbod niet vermeld. Volgens Van Merrienboer is het aanbod bedoeld om tot verplichtende afspraken te komen. ‘We willen met het rijk een stabiel, meerjarig kader afspreken, waarbij niemand meer twijfelt over de koers. Er moet duidelijkheid komen over hoe we de energietransitie concreet in daden vastleggen, met een Klimaatwet en een nationaal programma. Vandaaruit gaan we aan de slag en zijn wij als provincies ook aanspreekbaar.’

Visie op Nederland

Het tweede aandachtspunt van de provincies ligt bij aantrekkelijke steden en regio’s. Die moeten bereikbaar zijn en beschikken over voldoende woon- en werklocaties, sociale samenhang en toegankelijke natuur. ‘De NOVI moet dus verder gaan dan een Agenda Stad of een focus op krimpgebieden’, zegt Van Merrienboer. ‘De NOVI moet daar samenhang in brengen, want groei en krimp komen naast elkaar voor. Krimpgebieden kunnen profiteren van de dynamiek van stedelijke regio’s. En steden kunnen leren van de leegstandsaanpak in krimpgebied. Dat vraagt wel om een visie op Nederland als geheel, een visie die de Randstad voorbij gaat.’

Transitiefonds

Om leegstand aan te pakken en aan de woningbehoefte te voldoen, willen de provincies samen met het rijk en gemeenten een transitiefonds en experimenteerprogramma voor binnenstedelijk bouwen in het leven roepen. Die opgaven hebben “meer support nodig”, betoogt de gedeputeerde. Mogelijk kan het Investeringsfonds Stedelijke Vernieuwing (ISV) in ere worden hersteld, oppert hij.

Retaildeals

Vanmiddag ondertekenen de provincies ook twaalf provinciale retaildeals met minister Kamp. Bedoeling daarvan is om het  aantal vierkante meters winkeloppervlakte met twintig procent naar beneden te brengen en winkelgebieden aantrekkelijker te maken. Daarvoor zijn om te beginnen realistische cijfers over vraag en aanbod nodig. De provincies willen daarom met het rijk zorgen voor een vastgoedmonitor en landelijk koopstromenonderzoek.

Meters schrappen

Vervolgens moeten de winkelmeters worden geschrapt uit de bestemmingsplannen, in overleg met gemeenten. Van Merrienboer: ‘Dat gaat over bestaande meters en programma’s die bij gemeenten in de pijplijn zitten. We gaan de kraan dichtdraaien, ervoor zorgen dat er per saldo geen meters bijkomen.’ Utrecht werkt op deze manier al aan het overaanbod van kantoormeters. Via een saldobenadering kan op plekken waar nog wel behoefte is aan nieuwe winkels, toch ruimte worden gemaakt door elders te schrappen.

Niet ver genoeg

Volgens Cees-Jan Pen, lector Brainport van Fontys Hogescholen en gespecialiseerd in vastgoed, gaan de plannen van de provincie nog niet ver genoeg. ‘Het is heel positief dat ze deze stap zetten, maar met het schrappen van harde plancapaciteit ben je er nog niet. Er zijn ook veel zachte plannen; winkelmeters die nog niet in bestemmingsplannen staan, maar al wel in ontwikkelplannen zitten en als inkomsten in de boeken staan. Die plannen zijn lokaal bekend, maar niet in de regio en moeten wel op tafel komen.’

Raadsleden betrekken

Volgens Pen is het nodig om in totaal 25-30 procent winkelmeters te schrappen. Een ander punt waar hij aandacht voor vraagt, is het betrekken van raadsleden. Die zijn volgens hem slecht op de hoogte van de noodzaak om winkelmeters te schrappen. ‘Die zien de cijfers van de grootste steden en denken dat het allemaal wel meevalt. Er ligt een taak voor de VNG en de vereniging van raadsleden om dat op te pakken.’