Omgevingswet onder vuur

Tientallen gemeenten en omgevingsdiensten bekritiseren de manier waarop zij worden betrokken bij de totstandkoming van de Omgevingswet. Uit schriftelijke reacties op de internetconsultatie van de AMvB’s (uitvoeringswetten) weerklinkt frustratie.

Gemeenten hekelen gebrekkige totstandkoming

Nog steeds is veel onduidelijk over de impact van de wet op gemeenten, de wet wordt ten onrechte als eenvoudig en beter gepresenteerd en de planning van de consultatie – midden in de zomervakantie – was behoorlijk ongelukkig. Onbegrijpelijk, voor zo’n belangrijke wet, ook al stond de consultatie extra lang open, zo is de algemene teneur.

De vier Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB’s) die minister Schultz van Haegen (Infrastructur en Milieu, VVD) op 1 juli vrijgaf voor de internetconsultatie zijn enorm complex, zegt Dennis van Heteren, projectleider Omgevingswet in Emmen. Zijn gemeente diende met de andere elf Drentse gemeenten een gezamenlijke reactie in met als strekking: we hebben meer tijd nodig om te reageren op deze duizenden pagina’s taaie kost. ‘In het zomerreces kun je zoiets onmogelijk met bestuurders afstemmen. Met afdelingen en collega’s was het ook al lastig. Terwijl dat echt nodig is, omdat het gaat over integrale wetgeving. We hadden gehoopt dat we elke AMvB afzonderlijk konden bekijken en zo de taken verdelen, maar alles is met elkaar verweven. En veel is nog niet ingevuld, waardoor je de impact van de wet niet goed kunt overzien.’

Uit tientallen andere gemeenten en omgevingsdiensten klinkt vergelijkbare kritiek. Ze willen graag meedenken over de Omgevingswet, maar hoe kunnen zij inhoudelijk reageren op voorstellen die incompleet zijn? Zo zijn de nieuwe Wet Vergunningverlening, toezicht en handhaving ( VTH) en de aanvullingswetten natuur, geluid en bodem nog niet in AMvB’s verwerkt en is het nog wachten op de wetgeving voor privaat bouwtoezicht en vergunningvrij bouwen. Tevens is er nog geen Invoeringswet bekendgemaakt, waaruit moet blijken wanneer de decentrale overheden helemaal klaar moeten zijn voor de wet.

Zoektocht vol verwijzingen
Daar komt nog bij dat de materie behoorlijk ingewikkeld is, constateert onder andere de Regionale Uitvoeringsdienst Noord-Holland Noord, die namens elf gemeenten en de provincie Noord-Holland een reactie heeft ingediend. De dienst geeft het Besluit activiteiten leefomgeving (BAL) als voorbeeld. ‘Het BAL is niet makkelijker leesbaar ten opzichte van het Activiteitenbesluit milieubeheer. Het is een zoektocht vol met verwijzingen. Voor iemand die niet dagelijks werkt met het BAL en/of niet juridisch onderricht is, zal het een vrijwel onmogelijk opgave zijn om de structuur, inhoud en uitzonderingen te overzien en te begrijpen.’

In totaal kwamen 92 reacties binnen via de internetconsultatie. Zowel van (gezamenlijke) gemeenten en omgevingsdiensten als van provincies, brandweer en GGD, maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven, raadsfracties en andere deskundigen. Naast de gedeelde kritiek op het proces en de planning, brengen zij uiteenlopende onderwerpen naar voren.

Zo zijn er zorgen over duurzaamheid – de uitwerking daarvan ontbreekt, waardoor dit voor de wetgever belangrijke onderwerp afhankelijk wordt gemaakt van lokale duurzaamheidsambities – en over het digitale stelsel DSO. Gevreesd wordt dat het beschikbaar stellen van alle relevante informatie in het DSO meer tijd en geld gaat kosten dan voorzien. Een ander lastig punt is de integrale afwegingsruimte die de Omgevingswet voor gemeenten creëert en wat dat betekent voor de uitvoeringsdiensten. Die hebben met beleidskeuzes van verschillende gemeenten te maken. ‘Het is nog niet duidelijk hoe omgevingswaarden van verschillende bevoegde gezagen zich tot elkaar verhouden’, constateren de Noord-Hollandse gemeenten. ‘Terwijl (…) dat bepalend is voor de uitvoering en de vraag of de doelen van de Omgevingswet kunnen slagen.’

De Omgevingswet wordt ten onrechte geframed als eenvoudig en beter, stellen de Drentse gemeenten. Op termijn klopt dat waarschijnlijk, maar de komende jaren vergt de wetswijziging heel veel extra werk voor gemeenten en een cultuuromslag, schetst projectleider Van Heteren. Hij vindt dat de minister het proces te positief neerzet. ‘Wij moeten als ambtenaren aan bestuurders het slechte nieuws vertellen. Bestuurlijke afwegingsruimte is hartstikke mooi, maar je moet die afwegingen wel maken. Daarvoor moet je al je beleid screenen, bedenken welke gemeente je wilt zijn en dat doorvertalen naar een visie. Daar is veel kennis en capaciteit voor nodig, bovendien is nu nog lastig te overzien wat de nieuwe werkwijze van ambtenaren vraagt. Het positieve Omgevingswetverhaal verdient nuancering.’