'Algemeen belang' is geen smoesje

Het is te kort door de bocht om gemeenten te betichten van het massaal omzeilen van de wet Markt en Overheid door besluiten van algemeen belang. Dat zegt directeur André de Jeu van de Vereniging Sport en Gemeenten.

Besluit van algemeen belang
Hij reageert hiermee op een uitgebreid artikel in het FD over hoe gemeenten omgaan met de wet Markt en Overheid die per 1 juli volledig van kracht is geworden. Volgens de krant doen gemeenten voor hun economische activiteiten veelvuldig een beroep op een besluit van algemeen belang, dat door de gemeenteraad moet worden bekrachtigd. Zo kunnen gemeenten beneden de kostprijs blijven concurreren met private aanbieders.

Sportfondsenbaden
De Jeu legt uit dat het algemeen belang om de hoek komt kijken bij marktfalen. ‘Als je dat positief uitlegt, betekent dat dat er geen ondernemers zijn die daar zelfstandig een boterham in kunnen verdienen. Maar dan kan het wel in het algemeen belang zijn, de bekende sportfondsenbaden worden door gemeenten gesubsidieerd en ook theaters. Gemeenten zijn vaak volledige eigenaar, maar niet exploitant. Dat is dan voordeliger voor de gemeente.’

Bestemmingsplan
De Jeu vraagt zich af of ondernemers zelf wel voorzieningen zouden bouwen, als de gemeente die niet al heel lang bestierde. ‘Negatief gezegd: mensen willen zelf geen sporthallen bouwen.  Fitness, golf- en tennisbanen zijn nog wel commercieel uit te baten, maar gewone sportaccommodaties niet. Je zou delen van de accommodatie aan de markt kunnen overlaten, maar vaak is het bestemmingsplan er niet op ingericht. Je hebt dan bijvoorbeeld een horecavergunning nodig. En als je die krijgt, hoe voorkom je dan dat er een supermarkt naast komt? Hoe ver laat je het ondernemerschap doorgaan?’

Eerder zorgen bij ACM
Bedoeling van de Wet Markt en Overheid is een gelijk speelveld te creëren voor concurrentie tussen overheid en ondernemers, bijvoorbeeld in de exploitatie van sportaccommodaties. Gemeenten moeten dan alle kosten doorberekenen in hun prijzen en eigen bedrijven niet bevoordelen. In februari waarschuwde de Autoriteit Consument & Markt (ACM) gemeenten al dat de wet per 1 juli van kracht gaat en de ACM daarna gaat handhaven. Destijds leefde bij de autoriteit al zorgen over de naleving van de wet na een steekproef onder 35 gemeenten in exploitatie van sportaccommodaties. Daaruit bleek dat gemeenten zich vaak niet aan de gedragsregels houden.

Raad toetst onderbouwing
ACM-bestuurslid Anita Vegter verwachtte destijds dat kleine gemeenten eerder voor een algemeen belangroute zouden kiezen dan grote gemeenten. ‘Maar dat besluit moet goed onderbouwd zijn, want als aan het eind van het proces blijkt dat de route juridisch niet houdbaar is, moeten ze alsnog vanaf 1 juli aan de gedragsregels voldoen.’ Woordvoerder Murco Mijnlieff zegt nu dat de ACM ook signaleert dat veel algemeen belangbesluiten worden genomen. ‘Het is aan de gemeenteraad om de juridische onderbouwing te toetsen. Als het eenmaal is bekrachtigd, kunnen wij niets meer doen.’

Geen stijging meldingen

De ACM merkt ook geen significante stijging van het aantal meldingen van overtredingen sinds 1 juli. De autoriteit zal de komende maanden sportvoorzieningen, parkeergarages en bedrijfsafval onder de loep nemen. ‘In die sectoren is ook vaak een marktpartij aanwezig. We zullen kijken of er problemen zijn voor ondernemers.’ Ondernemers kunnen wel binnen zes weken na een besluit van algemeen belang bezwaar indienen bij de gemeente, anders is het onomkeerbaar en hoeft de gemeente zich dus niet aan de gedragsregels te houden. De wet zal volgend jaar worden geëvalueerd.

Cohesie is van belang
De Jeu vindt de gesuggereerde massale omzeiling van de wet Markt en Overheid via een maas in de wet te kort door de bocht. ‘Een sportvereniging huurt een veld voor een tientje per uur. De kostprijs is eigenlijk 25 euro. Daar verdien je niets aan. Een ondernemer zou het tarief er bovenop moeten leggen. Een gemeenteraad geeft dan indirecte subsidie in huurtarieven. Maar de sport verenigt, cohesie is van belang en betaalbaarheid en bereikbaarheid. Kun je dat ook op basis van commercie? Moet je dat in contributies doorberekenen? Op een gegeven moment geven mensen er dan de brui aan. Afname van sportdeelname kan toch niet de bedoeling zijn. En dan heb ik nog niet eens over echte huurverhoging.’

Gemeenten dwarsbomen niet
Gemeenteraden spannen een vangnet en bekijken rek in huurtarieven, vertelt De Jeu. ‘Ondernemers vinden het niet leuk, maar mensen kunnen ook zelf een stichting oprichten en dan ondernemen. Dat gebeurt ook met welzijnsruimten. Daar moeten ze maar aan wennen. Het is andere concurrentie, met vrijwilligers, maar nergens staat dat dit niet mag.’ Ondernemers kunnen volgens De Jeu ook zelf naar gemeenten stappen om bijvoorbeeld theaters te helpen. ‘Gemeenten dwarsbomen niet willens en wetens. Kijk naar creatieve oplossingen. Het algemeen belang is ook continuïteit. Een vereniging wilde een sporthal verbouwen. Dat kostte een paar miljoen, maar ze trokken de onderhoudskosten niet. Ze vroegen de gemeente om hulp en die sprong vanwege het maatschappelijk belang bij. Bij een ondernemer is dat een ondernemersrisico. Moet de gemeente dan ook bijpassen? ’

Rechtszaken
De Jeu verwacht nog wel rechtszaken in gevallen waarin ondernemers en gemeenten er onderling niet uit komen. ‘In het verleden hebben ondernemers ook dergelijke zaken gewonnen, maar iedere zaak staat weer op zich. Het is interessant om te zien wat er dan uitkomt.’