‘Het noorden is geen openluchtmuseum’

Noord-Nederland wil nu weleens fatsoenlijk verbonden worden met de rest van het land. De Lelylijn moet daarvoor zorgen. Heel Nederland wordt daar beter van, zegt de Groningse gedeputeerde Johan Hamster. ‘De Lelylijn is een middel en geen doel.’

Regeerakkoord

Als gedeputeerde zwaait Johan Hamster (ChristenUnie) de scepter over mobiliteit in Groningen en zit hij namens de provincie in de stuurgroep Lelylijn. De Lelylijn is een voorgestelde treinverbinding tussen Lelystad en Groningen. Over de gedroomde trein­verbinding wordt al langer geredekaveld (wel of niet, onderzoek dit, raadpleging dat), maar kreeg vaart toen het kabinet- Rutte IV haar in december 2021 opnam in het regeerakkoord en de Europese transportministers een jaar later de lijn opnamen in het trans-Europese netwerk, waarvoor de EU subsidie geeft.

Meerderheid

Vorig jaar was bij de bespreking van de enquête over de gaswinning in Groningen een meerderheid in de Tweede Kamer ook voor de nieuwe treinverbinding (samen met de Nedersaksenlijn, de treinverbinding tussen de universiteitssteden Enschede en Groningen). Maar dat was voor de Kamerverkiezingen van 22 november.

Deltaplan

Hamster: ‘De Lelylijn is een middel en geen doel. Het doel is het vergroten van de mobiliteit en het creëren van brede welvaart in het noorden van Nederland, waardoor het nog aantrekkelijker wordt om hier te wonen en te werken. De noordelijke provincies hebben daartoe bouwstenen aangeboden voor een Deltaplan voor Noord-Nederland. Dat plan draait om weg- en spoorverbindingen, waarvan de Nedersaksenlijn net zo belangrijk is als de Lelylijn, maar óók om woningbouw. Groningen heeft getekend voor 50.000 woningen en Friesland en Drenthe voor elk 45.000. We hebben de handen ineengeslagen.’

Pleidooi

Dat is goed nieuws, want het noorden mag voor Randstedelingen één pot nat zijn, noorderlingen weten dat Friesland, Groningen en Drenthe bol staan van hun ‘eigenheden’. Die eigenheden zaten elkaar danig in de weg toen eind jaren ’80 het plan werd geboren om een Zuiderzeelijn aan te leggen. Ook een treinverbinding die Lelystad zou verbinden met Groningen. Talloze varianten passeerden de revue, iedereen vond er wat van en het werd niks. In 2006 maakte het kabinet-Balkenende een einde aan de lijdensweg: de grote investeringen zouden toch nauwelijks iets betekenen voor de economische structuur in het noorden.

Ver weg

2024 is heel ver weg van 2006, misschien niet in jaren, maar wel in politiek bewustzijn, meent gedeputeerde Hamster. ‘De tijd was kennelijk niet rijp voor de Zuiderzeelijn. De tijd is nu wel rijp voor de Lelylijn. Dat merk ik in het noorden en dat merk ik in Den Haag, waar het besef is doorgedrongen dat Nederland als geheel onvoldoende profiteert van concentratie en welvaart in de Randstad. Je ziet dat ook terug in de kabinetsreactie op het rapport Iedere regio telt. Je moet investeren in de gebieden die de afgelopen decennia zijn achtergebleven. En ik zie dat er eendracht is het in noorden: wij gaan voor het Deltaplan. Je kunt mijn collega in Drenthe wakker maken voor een pleidooi over de Lelylijn, net zoals ik de Friese viaducten bij de minister neerleg en mijn Friese collega de Nedersaksenlijn bepleit. Die eenheid dringt door in Den Haag.’

Zuidas

In datzelfde Den Haag worden de kaarten sinds de Kamerverkiezingen van november geschud en krijgt een nieuw kabinet vorm. Of niet. In ieder geval lopen de PVV en BBB niet warm voor de Lelylijn. De PVV stemde eerder dit jaar tegen een motie om 3 miljard euro te reserveren voor de nieuwe spoorlijn. En tijdens een technische briefing over de Lelylaan vorige maand in de Tweede Kamer erkende BBB-aanvoerster Caroline van der Plas dat de Lelylijn ‘voor ons een kleine achilleshiel’ is. ‘Wij zien het belang van de bereikbaarheid, maar wat betekent het voor het landelijk gebied als mensen van de Amsterdamse Zuidas massaal in Fryslân komen wonen?’, zei ze tegen Omroep Fryslân.

Gezonde groei

Hamster zegt zich te realiseren dat bij de versterking van het noorden de eigenheid van de verschillende gebieden moet worden gekoesterd, maar:  ‘Stilstand is achteruitgang. Het noorden moet sociaaleconomisch sterker worden. De partijen die zeggen op te komen voor de regio willen de regio kennelijk klein houden. Want denk je echt dat mensen massaal van de Zuidas naar het noorden zullen verhuizen vanwege de Lelylijn? In het noorden is de gemiddelde verhuisafstand ongeveer 20 kilometer, in de Randstad is dat 15 kilometer. Die afstanden zijn de afgelopen tientallen jaren niet veranderd. En migratie is van alle tijden. Gezonde groei is ook goed voor de leefbaarheid in de dorpen. Het noorden is geen openluchtmuseum.’

Lees het hele interview met Johan Hamster in BB07 (inlog).