Kraakverbod onbruikbaar

De antikraakwet komt de maatschappelijke ordening ten goede en levert duidelijkheid op’, laat de gemeente Ede weten. ‘Contraproductief, de wet leidt tot meer leegstand’, meldt het Amsterdamse college. Deze twee reacties illustreren de zeer uiteenlopende meningen van gemeenten over het nut van de Wet kraken en leegstand.

 

Volgens onderzoek van Binnenlands Bestuur onder de 26 grootste gemeenten is 40 procent niet gecharmeerd van de nieuwe antikraakwet. De helft betwijfelt of ze de wet ooit zullen gebruiken of zegt zelfs dat ze de wet helemaal niet te zullen inzetten. Een minderheid van 19 procent verwelkomt de antikraakwet. Waar komt de weerstand tegen de wet vandaan?

 

Er worden door de tegenstanders vooral politieke argumenten genoemd - zoals dat kraken nog altijd een nuttig wapen tegen leegstand is, ‘nog steeds helpt tegen woningnood’ en ‘stagnerende herontwikkeling’ (Apeldoorn).

 

Opvallend is dat vooral de grotere steden (zoals de G4, Groningen en Eindhoven) niet op de wet zitten te wachten, terwijl kleinere steden (Emmen, Zwolle, Ede) positiever tegenover de wet staan. De daarin opgenomen strafbaarstelling van kraken wordt door de voorstanders als een groot pluspunt gezien, ten opzichte van de huidige gedoogregels rondom kraken. De strafbaarstelling komt in de praktijk neer op een absoluut kraakverbod.

 

Tegenstanders komen ook met praktische bezwaren. Volgens Utrecht, Groningen, Apeldoorn en Breda kan inzet van de nieuwe instrumenten leiden tot onevenredig hoge kosten en een verzwaring van de administratieve lasten. De wet voorziet onder meer in het aanleggen en onderhouden van een leegstandsregister waar huiseigenaren hun lege panden moeten melden.

 

Ook de strafrechtelijke handhaving van het kraakverbod - een van de kernpunten in de wet - roept veel vraagtekens op. ‘De politiecapaciteit staat al onder druk’, laat Breda weten. De gemeente Apeldoorn vreest voor de hogere ambtelijke kosten voor vergunningverlening, administratie en handhaving. ‘In tijden van bezuinigen is voor zo’n taakuitbreiding bij een ontbrekende noodzaak geen bestuurlijk draagvlak.’

 

Driehoek

 

Voorstander Zwolle is blij met de duidelijkheid, laat Elisabeth Rada, coördinator Openbare Orde, namens het college van B en W weten: ‘Kraken is strafbaar en daarbij is niet langer van belang hoelang een pand niet meer in gebruikt is.’ Wel verwijst Rada naar het overleg in de lokale driehoek, want die beslist met de wet in de hand of krakers ook echt vervolgd worden.

 

Emmen is voorstander van de wet omdat die zowel tegen krakers als nalatige eigenaren kan worden ingezet. Krakers zijn strafbaar en een eigenaar ‘moet nu oplossingen aangeven voor nieuw (tijdelijk) gebruik’ van lege panden. ‘Laat de eigenaar dit na dan kunnen we als gemeente een invulling opleggen. Dat kan ook kraakwacht zijn.’

 

Emmen verwacht wel dat de wet mondjesmaat wordt ingezet tegen eventuele krakers: ‘De strafrechtelijke handhaving willen we slechts inzetten in uitzonderlijke situatie bij vermoedens van misdrijven of zware overtredingen. We proberen eerst de dialoog om krakers tot vrijwillige ontruiming te bewegen.’

 

Boete

 

Weigerachtige huiseigenaren kunnen een bestuurlijke boete krijgen van maximaal 7.500 euro. Als de gemeente een voordracht heeft gedaan voor een geschikte bewoner van een leegstaand pand, moet de eigenaar dat voorstel accepteren. Als stok achter de deur kan ook een dwangsom opgelegd worden.

 

Volgens Amsterdam is die boete weinig effectief, zeker als de boetebedragen worden afgezet tegen de waarde van het pand. Voor huis- en kantooreigenaren blijft de (deels) fiscale aftrekbaarheid van de kosten van leegstand bestaan. De kraakbeweging ziet hierin een van de belangrijke oorzaken van de leegstand in steden. Die aftrekbaarheid wordt gezien als een premie op leegstand.

 

Volgens burgemeester Rehwinkel van Groningen zijn in de antikraakwet twee zaken niet goed geregeld: ‘Ik verwacht dat eigenaren er makkelijk onderuit komen om op onze voorstellen in te gaan, gezien de beperkte sanctiemogelijkheden. En als we deze zaak goed willen oppakken, vraagt dat veel ambtelijke inzet. Zonder extra budget vanuit het Rijk hebben we daar de middelen niet voor.’ 

 

Verantwoording

 

Binnenlands Bestuur vroeg de 100.000+ gemeenten wat ze van de Wet kraken en leegstand vinden en of ze die wet willen inzetten. 19 gemeenten kwamen met een reactie, andere verwezen naar het VNG-standpunt dat de wet ‘onuitvoerbaar’ is of konden niet reageren. Het onderzoek werd voor BB uitgevoerd door Peter Faber/UZ3.

 

Pogingen tot anti-kraakwet

 

De allereerste antikraakwet is al in 1976 geformuleerd en zelfs aangenomen in de Tweede Kamer. De wet sneuvelt door de val van het kabinet en een dwarsliggende Eerste Kamer. In 1981 wordt de strafbaarstelling van kraken gekoppeld aan het bestrijden van leegstand via de leegstandwet. Die wet wordt als een administratief monstrum gezien.

 

Het inrichten van leegstandsregisters is omslachtig en te kostbaar. Wel wordt het anoniem dagvaarden van krakers mogelijk en volop ingezet. Met de Huisvestingswet en opname van kraken in het Wetboek van Strafrecht in 1993 wordt een belangrijke rem op de kraakacties gezet: het wordt verboden voor woningen die korter dan een jaar leeg staan. Hierdoor neemt het aantal gekraakte woningen drastisch af. In 2003 doet het CDA weer voorstellen om kraken helemaal illegaal te maken. Die voorstellen halen het niet. Een kamermeerderheid ontbreekt.

 

In 2006 proberen LPF, VVD en CDA het opnieuw. Ze komen met een voorstel voor een kraakverbod en strafbaarstelling, met als argumenten het ontlasten van de politie en het respecteren van het eigendomsrecht. Minister Pechtold (Grotestedenbeleid, D66) is tegen. De wet strandt. In februari 2009 wordt het initiatiefvoorstel Wet Kraken en Leegstand ingediend door het CDA, de ChristenUnie en de VVD.

 

De wet komt met steun van SGP en PVV door de Tweede Kamer. PVV gaat pas akkoord na verzwaring van de in het oorspronkelijk voorstel opgenomen straffen voor krakers (tot 1 jaar gevangenisstraf en tot 2 jaar en 8 maanden als er sprake is van geweld). Ook verblijf in een kraakpand wordt strafbaar. Voorjaar 2010 leidt de wet tot discussie in de Eerste Kamer. Verschillende partijen vragen zich af of de wet iets toevoegt aan bestaande instrumenten tegen leegstand - en kraken. 1 juni besluit de senaat.