Overheid kan tot 22 miljard besparen
Als de overheid in de publieke dienstverlening tegen dezelfde kostprijs zou werken als in 2000, waren de kosten nu tussen 17 en 22 miljard euro lager. De kosten stijgen wel, maar kwaliteit van dienstverlening niet of nauwelijks. Dat blijkt uit onderzoek van Roland Berger Strategy Consultants.
Als de overheid in de publieke dienstverlening tegen dezelfde kostprijs zou werken als in 2000, dan waren de kosten nu 17 miljard euro lager. Marktconforme efficiëntieontwikkeling kan zelfs tot 22 miljard besparen. Dat blijkt uit onderzoek van Roland Berger Strategy Consultants.
Verbazing groeide alleen maar
De rekensom was eigenlijk ontstaan uit verbazing, zegt partner Arnoud van der Slot over het ongevraagde advies dat donderdag aan de Tweede Kamer is aangeboden. ‘Vorige zomer zijn we eens gaan kijken naar begrotingstekorten. We vonden dat de overheidsuitgaven in elf jaar tijd met 62 procent was gestegen naar 300 miljard.’ Dat kost jaarlijks 0,4 procent economische groei. ‘Voor mij was dat contrair aan het beeld wat ik uit de pers opdeed. We zijn er steeds verder ingedoken en onze verbazing groeide met de dag.’
Deskundigen waren niet verbaasd
Dat was zelfs zodanig dat de onderzoekers besloten hun bevindingen voor te leggen aan specialisten in de politiek. ‘We wilden dat ze ons op fouten gingen wijzen. We vroegen onder meer Raymond Gradus, hoogleraar overheidsfinanciën en directeur van het wetenschappelijk instituut van het CDA, naar zijn mening. De cijfers klopten, maar zij waren niet verbaasd.’ De onderzoekers wilden de ui afpellen om te ontdekken waar de toename van de uitgaven nu vandaan kwam. De uitgaven die volledig gedreven zijn door politieke keuzes lieten ze achterwege. ‘Het ging niet over politiek, maar wel over productiviteit.’
Groei inkoop- en loonkosten
De oorzaken van de stijging liggen in de vraag en de kostprijs, niet of nauwelijks in de kwaliteit van de dienstverlening. Buiten de zorg verbetert de kwaliteit van de dienstverlening objectief nauwelijks en in de ogen van de burger blijft de kwaliteit gelijk of neemt zij zelfs af, blijkt uit het onderzoek. De relatieve kostprijs bij overheden is gestegen door afname van productiviteit en groei van inkoop- en loonkosten boven de inflatie. Met de kostprijs van 2000 gecorrigeerd voor inflatie waren de kosten nu 17 miljard lager geweest en indien de marktsector was gevolgd, waren de lonen nog meer gestegen én de kosten zelfs 22 miljard lager. Conclusie is dat de productiviteit van de overheid afneemt.
We missen structurele sturing
En verbetering is mogelijk, stelt Van der Slot. ‘We missen structurele sturing op efficiëntie en productiviteit en het ontbreekt ons ook aan monitoring en verantwoording aan de achterkant. Het apparaat is er simpelweg niet op ingericht om daar sturing aan te geven. Verder adviseren we specifieker te kijken naar waar de kostprijs is gestegen.’ Het is ook niet per se zo dat ambtenaren langzamer zijn gaan werken. ‘Kijk naar de zorg. Daar is de administratieve regeldruk juist erg toegenomen.’ Over het niveau van de productie van 2000 doen de onderzoekers geen uitspraak. ‘We praten alleen over de “delta”, het verschil tussen toen en nu. De productiviteit is meestal gedaald, behalve in de zorg.’
Absolute overheidsuitgaven nooit verlaagd
Aan loonstijgingen en inkoop wordt 40 miljard besteed, aan de gehele overheid 300 miljard, vertelt Van der Slot. ‘Je moet daar veel dieper op ingaan. Wat is er gebeurd? Start dus een vervolgonderzoek en stel die sturing in.’ Het rapport stipt aan dat de absolute overheidsuitgaven nooit zijn verlaagd. Een stringent programma om kostenbesparingen en productiviteitswinst te behalen is volgens de onderzoekers dus nodig. Daarvoor zijn een goede voorbereiding en implementatie cruciaal. Ook het creëren bewustzijn bij politici zelf helpt. ‘Bewustzijn van de impact van hun vragen. Die leiden meestal niet tot simplificering. Dat moet goed tegen het licht worden gehouden door bijvoorbeeld een impactanalyse van het indienen van een motie. Het gaat erom er besef van te krijgen. Dat geldt ook voor andere basisprocessen.’
Apolitiek platform moet besparingen monitoren
Een heldere programmatische aanpak om dit allemaal voor elkaar te krijgen moet door een apolitiek platform worden aangestuurd. ‘Het is in Nederland inderdaad nog nooit gelukt om de uitgaven naar beneden te krijgen. Waarom zou het nu wel moeten lukken? Kijk eerst eens naar de programma’s uit het verleden. Die gaan altijd over vier jaar en hebben een langzame aanloop. In jaar vier, vlak voor de verkiezingen, moeten de echte besparingen zichtbaar worden, maar vaak valt het kabinet al in jaar drie. Je moet die cyclus dus veranderen en zorgen dat een programma niet aan een regeerperiode is gebonden. Denk als een fabriek. Je moet dat ergens anders beleggen dan bij regeringspartijen. Een onafhankelijke, apolitieke platform zou dat moeten monitoren.’
Reacties: 36
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Het is altijd beter te praten over feiten dan over meningen en overtuigingen. Hebben we het b.v. wel over dezelfde producten of is daar toch wel het e.e.a. veranderd. Een paspoort uit 2013 is bijvoorbeeld van een andere orde dan een paspoort uit 2000.
Ruim 20 jaar verzelfstandiging/privatisering door de overheid is hoofdzakelijk 'cost driven' geweest, immers gericht op bezuinigen.
Daarbij is consequent de vanzelfsprekende basispremisse buiten beschouwing gelaten dat de dienstverlener winst wil maken. Hetgeen de geplande bezuiniging ten dele - zo niet geheel - teniet zal doen. Hetgeen in de semipublieke sector - o.a. zorg, huisvesting en beheer publieke ruimte - overduidelijk is.
Tel daarbij op de gebrekkige regievoering/opdrachtgeverschap en het issue is compleet. De oplossingsrichting is daarmee echter even duidelijk.
De keerzijde is alles privatiseren, en we weten allemaal hoe slecht dat is afgelopen (bewijs en voorbeelden te over): alles wordt daardoor slechter en duurder (logisch); maar die EXTRA kosten zijn daar vast niet tegenover gesteld.
Structurele sturing (of bedoelen ze bedrijfsmatige sturing) is niet mogelijk, maar ja dat is logisch, dan moeten we de democratie afschaffen, maar dat gaat ook niet gebeuren. Overigens zien we ook steeds vaker dat zelfs bedrijven steeds minder met een langetermijnvisie bezig zijn...
Bij de uitvoering van oveheidstaken gaat het geregeld mis. Het vreemde is dat vaak dezelfde problemen terug komen en ook nog eens vaak in een verergerde vorm.
Het grappige is, dat het systeem zelf nooit ter discussie wordt gesteld. Bijna alle reacties geven het zelfde beeld: betere uitvoering van de regels, meer controle, meer regels, betere bezetting, meer IT maatregelen etc. Oftewel meer van hetzelfde.
Als de overheid niet in staat is een taak uit te voeren, moet je het ook weghalen bij de overheid. Daarmee voorkom je tekorten, nadelen en misbruik.
Het leuke is dat de overheidstekorten ook kleiner worden. Dan hoef je ook minder te bezuinigingen.
Je kunt daarin productief zijn als de wijze waarop de taak moet worden uitgevoerd helder is en de taakuitvoering zich daartoe beperkt.
Dit veronderstelt heldere wetgeving die goed is door vertaald naar uitvoering en sturing die sub-optimalisaties tegen gaan. Dienstverlening wordt dan beperkt tot wat de wet en regel voorschrijven.
Op al deze aanname zijn vele opmerkingen te maken. Daaruit zal blijken dat aan geen van de voorwaarden wordt voldaan. Bedenk ze zelf maar. Maar een ding is duidelijk de huidige politiek leidt tot verder complexer worden van wetgeving, vervaging van de uitvoeringswijze (ruim te interpreteren) met een uitvoering die ook vaak politiek getint is en daarmee niet onafhankelijk.
Daarmee is de productiviteitsvermindering in het afgelopen decennium denk ik wel verklaard.
De overheid moet terug naar haar corebusiness; zorgen dat het met de maatschappij en haar burgers goed gaat en dan niet een selecte groep, maar breed.
De overheid moet van haar zware onderkinnen af!
Sinds jaar en dag wordt er door “de overheid” op alle niveaus onnoemelijk veel geld verspild. Dit is het gevolg van politiek en ambtelijk hobbyisme en van mismanagement, veroorzaakt door incompetentie en bureaucratie. Denk maar eens aan de vele automatiseringstrajecten bij de belastingdienst en bij de politie, die volledig zijn mislukt. En aan de enorme investeringen op het gebied van de ontwikkelingssamenwerking in projecten die - voorspelbaar - op niets zijn uitgelopen. En aan subsidies die aan de meest onzinnige en onnodige projecten worden verstrekt; voortkomend uit idealistisch - doch veelal niet realistisch gebleken - gedachtegoed. Dit is maar een kleine greep uit een grote hoeveelheid voorbeelden waarmee jaarlijks per saldo miljarden euro’s aan belastinggeld worden verkwanseld.
Ook in de gezondheidszorg kunnen de kosten aanmerkelijk worden teruggedrongen als niet meer wordt gewerkt vanuit het belang van de portemonnees van de dokter en van de farmaceutische industrie en als niet de administratieve organisatie van de zorginstelling centraal staat, maar als de focus is gericht op de patiënt.
In het onderwijs kunnen eenvoudig bezuinigingen worden gerealiseerd door niet steeds allerhande vernieuwingen en veranderingen door te voeren. Vanaf de jaren zestig is het onderwijs voortdurend in beweging geweest en wat heeft dit ons per saldo gebracht?
Als de begrotingen van alle overheden nu eens worden doorgelicht door een groepje gewone weldenkende mensen, die bij de onderscheidene posten eenvoudig de vraag kunnen stellen naar de opportuniteit en de doelmatigheid daarvan, zal dit zeker leiden tot herbezinning op de uitgaven. Lees: zal dit onvermijdelijk moeten leiden tot het schrappen van allerlei onzin-uitgaven. Cut the crap.
Deze ingrepen zullen de miljarden aan bezuinigingen opleveren die nodig zijn om het begrotingstekort te reduceren. En mogelijk leidt dit zelfs tot een structurele verlaging van de inkomstenbelasting. De pijn hoeft dus niet bij de burgers te worden gelegd, maar gewoon bij de overheid zelf. Bovendien kunnen we dan met minder ambtenaren volstaan, hetgeen de regering immers in haar doelstellingen heeft opgenomen. Dat lijkt mij toch een aantrekkelijke gedachte. Ik meld mij aan voor het apolitieke platform. Mijn achternaam zit daar al in verpakt ;-) Wie volgt?
Kom er maar eens op.
Is dat met of zonder bonusgraaiers?
Erg naief om te denken dat dat kan.
Politiek draait om verkiezingen, scoren bij publiek., egotripperij.
Algemeen belang is het laatste waar politici aan denken!
Die medewerkers waren gespecialiseerd in een bepaalde programmeertaal . . . en werkten daarom langs elkaar heen. Hun leiding gevenden hadden inhoudelijk te weinig verstand van de materie om dergelijk efficiency-verlies te voorkomen. De technische wensen en eisen die de medewerkers aan het te bouwen systeem stelden, waren daardoor af en toe absurd! Toen de leveranciers het systeem opleverden, voelde 1 van die interne medewerkers zich gepasseerd en zette zijn hakken tot aan zijn liezen in het zand. Wat voor spanningen zich in de loop der jaren had opgebouwd tussen sommige van die ontwikkelaars en waarom weet ik niet, maar het kwam er op dat moment allemaal uit, hetgeen een vertraging van een half jaar opleverde, die 3 miljoen kostte. Dat heb ik gelukkig kunnen absorberen in de planning en begroting.
Nog gelukkiger was, dat deze gebeurtenis een dermate grote impact op de gehele organisatie had gehad, dat iedere volgende keer dat iemand te lange tenen had, ik alleen maar aan deze vertraging hoefde te refereren om hem/haar die tenen te laten intrekken!
Maar goed: zo kan ik nog wel een paar voorbeelden geven van absoluut onnodig efficiency verlies (zoals werk dat wordt gedaan door 3 tot 4 keer zo veel mensen als nodig!).
Blijf zulke opmerkelijke uitspraken registreren. Dit schudt het bed op. Maak mensen wakker en zwengelt een discussie aan over het nuttig en geheel onnuttig besteden van de centen van de burgers, zijnde de belastinggelden.
Efficiency: eens; een hetze: hoort niet bij ontwikkelde landen zoals wij of ......gaat onze ontwikkeling als mens achteruit?
Ontslaat overigens de quartaire sector niet van plicht om productiviteitsmetingen te doen en de politiek niet van de plicht om meer in principes dan in programma's te denken.
Integendeel het zal alleen maar erger worden.
Het systeem wat wij nu hebben, is het resultaat van ons stemgedrag. Alle politieke partijen hebben heel braaf jullie eisen en wensen uitgevoerd. Wij willen allemaal rechten hebben, en dat anderen gedwongen worden daarvoor te betalen, dat wordt gemakshalve maar vergeten. Een enorme staatsschuld hebben wij opgebouwd voor de uitvoering van deze rechten. En dat de boel langzaam begint vast te lopen, wilt niet doordringen in het schappenbrein van de NL burger. Die geven liever de schuld aan de rijken, de grote bedrijven, de banken etc.
Nee, het is jullie eigen schuld.
Welk belang heeft de overheid om regels af te schaffen, slanker te worden en de burgers zelfredzamer te maken?
De overheid bestaat juist vanwege de regels en wetten. Er zijn nog gelukkig burgers die weerbaar en zich zelf kunnen handhaven. Stel je zelf eens de vraag: wil ik weerbaar en mij zelf kunnen redden of heb ik de reddende hand nodig van de overheid?
U zegt: "Als de begrotingen van alle overheden nu eens worden doorgelicht door een groepje gewone weldenkende mensen, die bij de onderscheidene posten eenvoudig de vraag kunnen stellen naar de opportuniteit en de doelmatigheid daarvan, zal dit zeker leiden tot herbezinning op de uitgaven."
Dit is precies wat democratie doet, een groepje gewone weldenkende amateurs die controleert. We zien het resultaat....
Roel heeft gelijk, veel teveel overhead bij de overheid.
Na elke bezuinigingsoperatie wordt het waterhoofd groter omdat alleen onderaan in de organisatie wordt gesnoeid en er steeds nieuwe luxebaantjes worden bedacht, de burger betaalt wel.
De vraag moet zijn wat we met z'n allen kunnen verzinnen dat wél werkt. De geschiedenis heeft ons geleerd hoe moeilijk dat is. Een cynicus die besparingen op voorhand naar de prullenbak verwijzen zet zichzelf op voorhand buitenspel. Wat draag je dan nog bij aan het openbaar bestuur? En waarom blijf je dan je ambtenarensalaris maandelijks toucheren?
Het is een open deur om te zeggen dat politiek draait om verkiezingen, scoren bij publiek., egotripperij. Maar aanmatigend vind ik het om te denken dat algemeen belang is het laatste waar politici aan denken. Foute reactie dus, van Cynicus.
Uw titel misleidt de lezer: in plaats van 22 moet 17 miljard in de titel staan. De lagere loonontwikkeling bij de overheid heeft tot deze 17 miljard kostenstijging geleid, was marktsector gevolgd dan zouden de kosten wel met 22 miljard gestegen zijn, zoals u zelf aangeeft. De marktsector is echter niet gevolgd dus u had kunnen concluderen dat de overheid 5 miljard goedkoper is dan de marktsector....
Dat de kostprijs stijgt bij gelijkblijvende productie is niet verwonderlijk. Een bouwvergunning wordt steeds duurder, want het ambtenarensalaris stijgt mee met tenminste de inflatie. Dat is toch geen schokkende conclusie? Ik heb de studie van deze consultants niet gelezen, maar het doen van generaliserende uitspraken over toepassing van marktconforme efficiency op de overheid is een zeer hachelijke zaak. Simpel voorbeeld: een bouwvergunning van 20 jaar geleden heet nu een WABO-vergunning en over twee jaar wellicht een omgevingsvergunning. De complexiteit van dit soort producten is de laatste jaren alleen maar gestegen.
Je loopt al snel het risico appels met peren te vergelijken.
Je kunt eigenlijk alleen een "marktconforme" vergelijking los laten op repetitieve overheidsproduktie. Bijvoorbeeld de inzameling van huishoudelijk afval.
Dat de overheid 22 miljard kan bezuinigen, kan ik niet anders typeren dan als gebakken lucht. Als de onderzoekers zo zeker van hun zaak zijn, mogen ze van mij direct aan de slag. Maar dan wel op basis van no cure no pay. Dan mogen ze van mij 10% van de opbrengst hebben.
Zodra er een taak wordt gedecentraliseerd, vindt men in Den Haag wel een manier om weer een controle-orgaan in het leven te roepen. Zo wordt er dus niet bezuinigd en snapt de politiek niet, hoe dat kan. Maar ja, die laten zich uitsluitend leiden (of is het in deze context lijden?) door hoge ambtenaren uit Den Haag.