Omstreden buitenkunst: godsdienstoorlog langs de A6

Automobilisten die dagelijks over de A6 heen en weer rijden, kunnen het beeld van Ruud van de Wint op de Knardijk wel dromen. Een langgerekte, koperkleurige ovaal, die vanaf zijn punt oprijst uit het karakteristieke dijkenlandschap.

Weinig onderwerpen zetten de verhouding tussen burger en lokale overheid zo snel op scherp als kunst in de openbare ruimte. In een zomerserie belicht Binnenlands Bestuur de (voorgenomen) plaatsing van vijf omstreden kunstwerken. In deel 3: de Tong van Lucifer.

Scheef
Of beter gezegd oprees, want de Tong van Lucifer, zoals het beeld ooit werd gedoopt, staat al anderhalf jaar niet meer op zijn plaats. Na de winterstormen Dennis en Ciara hing De Tong zo scheef dat het niet meer verantwoord was om het kunstwerk te laten staan. De Tong van Lucifer werd voor een opknapbeurt afgevoerd naar een restauratieatelier.

Verdrietig

De verplaatsing van beeld vormde de aanleiding voor een nieuwe storm. Dit keer geen meteorologische, maar een van protest. De twee christelijke partijen in de Provinciale Staten van Flevoland, ChristenUnie en SGP, stellen zich al meer dan twintig jaar teweer tegen het beeld, dat in hun ogen godslasterlijk en kwetsend is. ‘Iedere keer dat ik langs het kunstwerk rijd, word ik verdrietig,’ vertelde Sjaak Simonse in de Volkskrant. ‘Het kunstwerk beeldt de duivel uit, die zijn tong uitsteekt naar God. Waarom onteren we God op deze manier?’

Romeinse figuur

Volgens de zonen van de kunstenaar, die in 2006 overleed, had Van de Wint met zijn werk echter ‘geen enkele religieuze bedoeling’. Van de Wint liet zich weliswaar inspireren door een ‘engel die de hemel likt’, maar had daarbij niet naar de Bijbelse Lucifer in gedachten, maar een gelijknamige Romeinse mythologische figuur: een brenger van het licht.

Vandalen

De kunstenaar, bekend van de wandpanelen in de vergaderzaal van de Tweede Kamer, hoopte zelfs dat ooit de bliksem in zijn tong zou slaan, maar werd daarin teleurgesteld. De Tong werd in 1995 onder handen genomen door vandalen, viel in 2009 tijdens een restauratie uit zijn takels en werd in 2012 bijna volledig door koperdieven gestript, maar bleef door de bliksem gespaard.

Donker museum

De uitleg van de nazaten heeft de weerzin tegen het kunstwerk niet weg kunnen nemen. Een groep omwonenden met een christelijke geloofsovertuiging richtte vorig jaar de actiegroep ‘Weg met de tong’ op. De initiatiefnemers vinden het ‘onprettig’ dat hun geloof ‘met gemeenschapsgeld wordt aangevallen’ en bepleiten op hun website een aantal alternatieven voor herplaatsing van het beeld: verwijderen, recyclen of ‘plaatsing in een donker museum’.

Surfplank

De actiegroep borduurde zelfs voort op een uitspraak van gedeputeerde Michiel Rijsberman (D66), die het kunstwerk onder meer met een surfplank vergeleek. ‘Binnenkort wordt er in Lelystad een surfstrand aangelegd. Misschien kunnen we de plank daar horizontaal plaatsen met een nieuwe titel?’ Een petitie van de actiegroep om de Tong van Lucifer na restauratie te verplaatsen, werd ruim 1.700 keer ondertekend, maar lokte ook een tegenpetitie uit. Ruim 1,300 voorstanders van het kunstwerk steunden de petitie ‘De Tong van Lucifer moet blijven’.

Ode aan Satan
De discussie tussen voor- en tegenstanders wordt aangewakkerd door de oplopende kosten van het kunstwerk. Kosten voor beveiliging en verlichting, herstelwerkzaamheden na vandalisme en een ingrijpende restauratie hebben het kostenplaatje tot dusver op een slordige 500.000 euro gebracht: onverteerbaar voor alle Flevolanders die in het beeld geen ‘lichtdrager’ maar een ‘ode aan Satan’ zien.

Nieuwe naam
Op 28 april bogen Provinciale Staten zich nog één keer over de kwestie. De uitkomst van het beraad: De Tong van Lucifer keert terug naar de Knardijk, maar krijgt wel een nieuwe naam: De Tong. Opmerkelijk genoeg stemden ook de fracties van ChristenUnie en SGP voor terugkeer van het beeld. Ze kregen via een amendement wel de toezegging dat de provincie actief de naamsverandering zal verduidelijken.