‘Ongeschreven regels’ overheidscultuur werken belemmerend

Overheden proberen burgers en bedrijven meer onderdeel te maken van beleidsontwikkeling, maar dat blijkt in de praktijk lastiger dan gedacht. Bestuurskundige Max Herold schrijft in zijn proefschrift over de spanning tussen ‘open beleid’ en de cultuur van ‘ongeschreven regels’ die bij veel overheden bestaat.

‘Zo werkt het hier’

Herold promoveerde donderdag aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam. Hij laat met zijn proefschrift zien hoe harde ongeschreven regels bij de overheid openheid in beleid belemmeren en beschrijft wat dit voor beleidsmakers in departementen betekent. ‘Zo werkt het hier’ is een veelgehoorde zin voor nieuwe beleidsmedewerkers, zo schrijft Herold. Ongeschreven regels hebben volgens hem vaak te maken met tijdsplanning rondom een politiek momentum, een netwerk in de politiek en het ‘zichtbaar zijn naar de minister.’

Open beleidsontwikkeling
In het proefschrift legt Herold uit hoe de openheid van beleidsontwikkeling wordt belemmerd en hoe beleidsmedewerkers slim kunnen omgaan met ongeschreven regels om toch nog ruimte te scheppen voor open beleidsontwikkeling. Herold komt tot een aantal grondstellingen. Zo wordt duidelijk dat bij een open beleidsontwikkeling er ook andere actoren een rol dienen te spelen dan alleen de ‘usual suspects.’ Een andere grondstelling is dat er harde geschreven regels bestaan die het ontwerp van een organisatie bepalen, maar ook ongeschreven regels die een resultaat zijn van de geschreven regels. Zij bepalen de wijze waarop een leiding zich gedraagt en hoe regels door medewerkers in de dagelijkse praktijk geïnterpreteerd worden.

Copingstrategieën
Voor goed omgaan met ongeschreven regels heeft Herold een aantal ‘copingstrategieën voor ambtenaren’ ontworpen. Bij open beleid, door Herold ook wel ‘open multistakeholder beleidsontwikkeling’ genoemd, wordt beleid in samenwerking met burgers, maatschappelijke organisaties en andere overheden ontwikkeld. Het is bijvoorbeeld zaak dat stakeholders al vroeg bij nieuw beleid betrokken zijn, terwijl eenzijdige lobby’s voorkomen dienen te worden. Herold beschrijft diverse groepen ‘copingstrategieën. Een strategie is bijvoorbeeld het inschakelen van andere personen binnen de organisatie, zowel intern als extern, om zo druk op de hiërarchische en politieke lijn uit te oefenen.  

Het volledige proefschrift is hier te vinden.