Misbruik Wob ‘sterk overdreven’

Het oneigenlijk gebruik van de Wet openbaarheid bestuur (Wob) kost een gemeente gemiddeld hooguit duizend euro per jaar aan dwangsommen. Hoogleraar Heinrich Winter, die de omvang van het misbruik onderzocht, noemt de opwinding over massaal oneigenlijk wobben ‘sterk overdreven'.'

Uit zijn onderzoek Afrekenen met de Wob! blijkt dat er vergeleken met 2008 inderdaad sprake is van een toename van het aantal verzoeken om openbaarheid. Maar die is volgens Winter, verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), niet volledig toe te schrijven aan de toename van oneigenlijke verzoeken, omdat het goed denkbaar is dat de grotere bekendheid van de Wob ook tot meer eigenlijke Wob-verzoeken heeft geleid.

Informatie overheid moet openbaar zijn
‘De toename is dus niet sec als negatief te beschouwen. Soms zelfs als positief, omdat het uiteindelijke doel van de Wob is dat informatie openbaar wordt gemaakt’, aldus Winter. ‘Overheidsfunctionarissen en bestuurders zouden daar eigenlijk verheugd over moeten zijn, want de Wob is juist gericht op het bevorderen van openbaarheid. Minder mooi is uiteraard dat Wob-verzoeken soms inderdaad oneigenlijk zijn en gezien kunnen worden als misbruik van de regeling.’

Aandacht VNG averechs

De aandacht van de VNG voor de problematiek rondom de Wob heeft volgens veel gemeenten – vier op de tien – mensen bovendien juist op het paard geholpen die iets slechts in de zin hadden. Het is volgens de onderzoekers goed voor te stellen dat burgers, doordat de VNG de noodklok over de problematiek luidt, op het idee komen om op oneigenlijke wijze gebruik te maken van de Wob. Een onvoorzien en onbedoeld effect.

Toename niet erg groot

Gemeenten hebben de afgelopen maanden een flinke lobby gevoerd op het tegengaan van oneigenlijke verzoeken, met name vanwege de hoeveelheid werk, tijd en geld die ze kosten. Het RUG-onderzoek maakt duidelijk dat het met de negatieve financiële gevolgen van oneigenlijke verzoeken alleszins meevalt. an de hand van een door meer dan de helft van alle gemeenten ingevulde vragenlijst – 215  van de 403 gemeenten deden mee – concluderen de onderzoekers dat het de afgelopen jaren (2012 en 2013) gaat om een bedrag van maximaal 400.000 euro dat door alle gemeenten gezamenlijk aan dwangsommen is betaald voor oneigenlijke verzoeken. ‘Daarbij gaan we ervan uit dat bij elke dwangsom het maximum wordt verbeurd; in de praktijk is dat slechts zelden het geval, meestal gaat het om (veel) lagere bedragen dan de maximale 1.260 euro. In totaal is het bedrag aan jaarlijks betaalde dwangsommen per gemeente daarmee veel lager dan 1.000 euro per gemeente. Er is wel sprake van een toename, maar die is niet erg groot.’ Gemeenten zijn meer geld kwijt aan proceskostenvergoedingen bij oneigenlijke Wob-verzoeken, maar ook daar zijn de bedragen volgens de bestuurskundige overzichtelijk: ‘In totaal volgens hun eigen opgave jaarlijks maximaal 650.000 euro, dus per Nederlandse gemeente nooit meer (maar waarschijnlijk veel minder) dan 1.500 euro.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur (nr. 7) van deze week.