Enschede koopt commerciële data over burgers

Wie zijn de Enschedeërs die een beroep doen op de Wmo of jeugdzorg? Aangeschafte data van commerciële partijen geeft de gemeente nieuwe inzichten om haar capaciteit binnen het sociaal domein beter te benutten. ‘Wij geloven dat een datagedreven gemeente de toekomst heeft.’

Als een ondernemer denken
De gemeente Enschede zag na de decentralisaties tal van aanvragen voor zorg binnenkomen, maar had geen idee wie de aanvragers eigenlijk waren, hoe hun persoonlijke situatie eruit zag en welke diensten de aanvragers nog meer afnamen bij de gemeente. ‘Zoals een ondernemer zijn klanten wil leren begrijpen, zo wilden wij dat ook’, vertelt controller sociaal domein Eelco de Winter. Het vergroten van de kennis over klanten van de gemeente staat nog in de kinderschoenen. ‘Daarbij moet je denken aan inkomensverschillen tussen de verschillende doelgroepen, welk opleidingsniveau de klant heeft, of er sprake is van stapeling in de gemeentelijke producten, maar ook op welke wijze de klant het liefst wordt geïnformeerd door de gemeente.’

Voordelen van kennis over bewoners
Die kennis kan zowel de gemeente als haar inwoners veel voordelen opleveren. ‘We weten dankzij de data vanuit welke buurt er een beroep wordt gedaan op een product uit het sociaal domein. Vervolgens kunnen we beter inspelen op de vraag vanuit die wijk’, vertelt De Winter. ‘Voordat we hiermee werkten, zagen we alleen maar hoeveel aanvragen er bij de gemeente waren voor een bepaalde vorm van jeugdzorg. Daarmee begrepen we de burger nog niet. En wisten we ook niet of die nog meer producten bij ons afnam dan alleen jeugdzorg.’ 

Beleid maken met data

Het leidde tot nieuwe inzichten. Volgens De Winter komt een stapeling van producten vaker door bij gezinnen met een laag inkomen. Specifieke problemen als autisme en dyslexie komen juist weer vaker voor bij gezinnen met hogere inkomens. ‘Dat is belangrijk om te weten bij het maken van beleid. Denk bijvoorbeeld aan dyslexie, een fenomeen dat zich in Enschede vooral bij een paar scholen concentreert. Er volgt bij constatering een verwijzing van de huisarts, waarna wij producten voor de kinderen met dyslexie inkopen. Daar gaat veel geld in zitten. Als gemeente kunnen we, aan de hand van de nieuwe cijfers, op deze scholen ook vaste medewerkers aanstellen die zich richten op de problemen rondom dyslexie.’

Data kopen noodzakelijk
Inmiddels regelt de gemeente in overleg met wijkteams alternatieve betalingsregelingen voor bepaalde bewoners. Eerenberg: ‘Maar dan moet je wel op de hoogte zijn van de situatie van die bewoners.’
Om die situatie goed te kunnen doorgronden, hebben gemeenten data nodig. Enschede heeft die zelf al in huis via het informatie-uitwisselingssysteem Suwinet, maar vanwege de strenge voorwaarden kan de gemeente die niet gebruiken. Daarom zijn gemeenten voor meer informatie over hun zorgklanten genoodzaakt een oplossing buitenshuis te vinden.

Geanonimiseerde gegevens

Het was één van de redenen voor Enschede om over te gaan tot het kopen van geanonimiseerde gegevens over de bewoners, zo vertellen Eerenberg en De Winter. ‘Die informatie wordt inderdaad geleverd door commerciële partijen. Zij bouwen hun databestanden op vanuit ‘harde’ bronnen zoals het Kadaster of de kentekenregistratie. Ook verzekeraars en banken kunnen informatie leveren. De data worden gevalideerd en verder aangevuld met informatie van andere partijen. Vervolgens worden er profielen gemaakt van de burgers. Dit doen bedrijven als Google en Facebook al heel lang.’ 

Alleen op postcodeniveau data bekijken

Omdat de profielen geanonimiseerd zijn, is niet te achterhalen welk persoon achter het profiel schuilgaat. Er kan zodoende door de gemeente alleen op postcodeniveau worden gekeken naar de vraag naar producten binnen het sociaal domein. Een bewuste keuze. Eerenberg en De Winter juichen een datagedreven overheid toe, maar vinden het beschermen van de privacy van de burgers tegelijkertijd ook belangrijk. ‘Privacy is een groot dilemma voor alle gemeenten en het speelt op meerdere terreinen. Zo stijgt de veiligheid wanneer je de hele binnenstad volhangt met camera’s met gezichtsherkenning, maar de privacy-prijs is dan veel te hoog.’

Dit is een ingekorte versie. Het volledige verhaal is te lezen in Binnenlands Bestuur nummer 12.