Eberhard van der Laan: ‘Ik ben een republikein’

Burgemeester Eberhard van der Laan van Amsterdam moet bij de inhuldiging van Willem-Alexander zijn persoonlijke mening over het koningschap opzij zetten. ‘Ik ben een republikein, net als zestig, zeventig procent van de Nederlanders.’

Ondemocratisch instituut
De inhuldiging van een nieuwe koning is geen democratisch proces, zo zegt hij in een interview met Binnenlands Bestuur. In de jaren negentig sloot Van der Laan zich aan bij het Republikeins Genootschap. Hij kende journalist en oprichter Martin van Amerongen. ‘Het was Martin duidelijk dat ik een republikein ben en dat ik het koningschap een ondemocratisch instituut vind; hoewel ik daar nog nooit een nacht van wakker heb gelegen. Pas na de dood van Martin werd duidelijk dat hij mijn naam op de site van het Republikeins Genootschap had gezet. Dat heb ik toen zo gelaten.’

Oranje stropdas

Van der Laan is nog steeds een republikein. ‘Net als zestig, zeventig procent van de Nederlanders. Echter, wij zijn allemaal toch wel verzot op het feit  hoe de Oranjes omgaan met hun erfelijke koningschap. Mede daarom ben ik de dienstwillige dienaar van de koningin en straks, als alles goed gaat, van de koning.’ Bij de troonswisseling draagt de PvdA’er waarschijnlijk gewoon een oranje stropdas, geen witte. ‘Ik zit er dan als burgemeester van Amsterdam en daarvoor cijfer ik mijn persoonlijke mening weg.’

Koninginnedag 1980

Bij de demonstraties en rellen bij de inhuldiging van koningin Beatrix, op 30 april 1980 loopt student Eberhard van der Laan (25) verbijsterd door de stad. In tegenstelling tot veel leeftijdsgenoten sluit hij zich niet aan bij de relschoppers. ‘Nee, ik heb zeker niet gereld’, zegt hij. ‘Mijn toenmalige partner was actief bij de PSP en in de kraakbeweging als kraker met een huurcontract, dus ik schuurde er wel tegen aan. Maar ik was destijds al lid van de PvdA en was actief met Jan Schaefer op het gebied van volkshuisvesting, stadsvernieuwing en antispeculatie. Ik zat dus in de officiële lijnen en ging zeker niet meerellen.’

Dramatische dag

Van der Laan ervoer die Koninginnedag als een van de gewelddadigste dagen uit zijn leven. ‘Ik hoop dat niet meer mee te maken. Tot op de dag van vandaag ben ik nog steeds verbaasd dat er destijds geen doden zijn gevallen, want het geweld was erg adequaat. Ik ben getekend door die dramatische dag. Het is een soort vorige oorlog, waarmee je niet gepreoccupeerd moet raken. Als burgemeester zie ik nu dat de sfeer totaal anders is.’

Burgemeester Polak

Toch kun je wel leren van wat er toen gebeurd is. Ergens in een oude verhuisdoos had ik de autobiografie van Wim Polak liggen, die destijds burgemeester was. Er zit een mooi hoofdstuk bij over 30 april, waarin je kunt lezen hoe eenzaam en verschrikkelijk het toen voor hem was. Andere mensen om me heen, waaronder uit de zeshoek, hebben dat hoofdstuk ook gelezen. Zij zeggen dat ze het nu beter snappen waarom ik altijd zeg wat ik denk. Het gaat er bij mij om dat de sfeer op zo’n dag niet in een negatieve kan veranderen. Dat drijft mij.’

Lees het hele interview met burgemeester Van der Laan in Binnenlands Bestuur nummer 8, 26 april 2013.