Dorpelingen willen het zelf voor het zeggen hebben

Meer dan de helft van dorpsbewoners vindt dat ze het meer voor het zeggen moeten hebben in hun eigen dorp. De dorpelingen staan overwegend positief tegenover lokale inzet door bewoners zelf.
Over het bestuur door de gemeente en de dorpsraad zijn ze minder te spreken. Minder dan de helft (43%) vindt dat de gemeente open staat voor de initiatieven van bewoners. Ook vindt minder dan de helft dat de dorpsraad veel gedaan krijgt (46%). Dat blijkt uit het rapport 'De dorpse doe-democratie' van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). Het onderzoek werd onder ruim 7000 dorpsbewoners in Nederland.

Experimenten
De zoektocht naar een lokale participatiesamenleving is in volle gang, ook op het platteland. Zowel het traditionele verenigingsleven als nieuwe experimenten moeten ervoor zorgen dat bewoners meer verantwoordelijkheid krijgen en nemen. Het uiteindelijke doel hiervan is een goede leefbaarheid, vooral daar waar demografische ontwikkelingen of bezuinigingen de bestaande situatie onder druk zetten.

Taken erbij

‘Kleinschalige verbanden in de buurt  werden vroeger nog gezien als remedie tegen het afbrokkelende maatschappelijke vertrouwen,’ aldus SCP-directeur Kim Putters in het rapport. ‘Tegenwoordig krijgen buurten en dorpen door bezuinigingen en decentralisatie er een aantal serieuze taken bij. In heel Nederland zoeken bewoners, overheden, sociale ondernemers en maatschappelijke instellingen daarom naar manieren om “lokale energie” aan te boren. Vanuit het idee dat degenen die het meest betrokken zijn ook het meest te zeggen moeten hebben, ontstaan nieuwe samenwerkingsverbanden, bijvoorbeeld coöperaties op het gebied van zorg of energieopwekking. Het is overigens niet zo dat Nederlanders de afgelopen jaren meer vrijwilligerswerk zijn gaan doen. Het aantal vrijwilligers was al hoog en bleef de afgelopen jaren constant.’

Eigen verantwoordelijkheid

Doe-democratie is een term die steeds vaker opduikt bij de zoektocht naar vormen van een lokale participatiesamenleving. Niet alleen in de stedelijke gebieden maar ook op het platteland.  Zowel het traditionele verenigingsleven als nieuwe experimenten moeten ervoor zorgen dat bewoners meer verantwoordelijkheid krijgen en nemen. Het uiteindelijke doel hiervan is een goede leefbaarheid, vooral daar waar demografische ontwikkelingen of bezuinigingen de bestaande situatie onder druk zetten. Het SCP waarschuwt wel dat bepaalde groepen onder de dorpsbewoners effectiever zijn in het waarmaken van hun idealen en veiligstellen van belangen dan andere groepen

Geen tegenstellingen

Als het gaat om wat bewoners belangrijk vinden voor een leefbare woonomgeving bestaat er echter geen scherpe tegenstelling tussen de groepen bewoners. Bewoners met een sterkere dorpsbinding hechten meer belang aan basisvoorzieningen in het dorp (bv. dorpsschool en winkel) en aan ontmoetingsgelegenheden (bv. een dorpsfeest of gemeenschapshuis), maar ook minder gebonden bewoners vinden dit belangrijk. Bijvoorbeeld: terwijl 85% van de traditioneel gebonden bewoners ‘het behoud of oprichten van een winkel in het dorp’ belangrijk vindt, vindt 70% van de ‘ongebonden’ bewoners dit. De ‘belevingskwaliteit’ (bv. natuur, fietspaden, historische gebouwen) vinden bewoners met een sterkere landschappelijke binding belangrijk dan anderen, maar ook dit is geen scherp onderscheid: terwijl 87% van de ‘sociale rustzoekers’ belang hecht aan ‘een wandel- of fietspad rond het dorp’, doet 76% van de ‘goede bekenden’ dit.

Kansen en bedreigingen

De conclusie sluit grotendeels aan bij het advies dat de onafhankelijke Denktank vorige maand gaf aan de VNG. Die laatste gaf opdracht onderzoek te doen naar kansen en bedreigingen van de lokale democratische besluitvorming. ‘We hebben daarnaast gekeken welke veranderingen noodzakelijk zijn’, aldus de Denktank-voorzitter Kajsa Ollongren (D66), wethouder in Amsterdam.  Raadsleden moeten de kracht van de samenleving benutten, maar ‘maak duidelijk dat deze vormen van doe-democratie naast  het werk van de gemeenteraad staan en niet daarvoor in de plaats komen.’ Een andere aanbeveling van de Denktank: ‘Bouw bij burgerparticipatie en burgerinitiatieven waarborgen in voor diversiteit om niet gevangen te raken in de val van de participatieparadox.’ Waak er voor en voorkom dat steeds dezelfde groepen of individuen zich melden, wilde de Denktank daarmee zeggen.