Nieuwe overheidsmanager moet steviger in schoenen staan

Meer zelfvertrouwen uitstralen en stáán voor je deskundigheid. De natuurlijke habitat van de overheidsmanager heeft de afgelopen jaren een metamorfose ondergaan en de manager moet hierin zijn nieuwe rol vinden, volgens Bijzonder Hoogleraar Zeger van der Wal. En dat is nogal een uitdaging. Maar er zijn ook veel kansen stelt hij gerust. Vorige week hield hij er, bij de bekleding van de Ien Dales Leerstoel een oratie over.

Beter weten
Machtsverhoudingen veranderen in hoog tempo, kiezers worden ongeduldiger. Dit zorgt voor een complex werkveld voor de overheidsmanager. ‘Steeds meer Nederlanders denken dat de burger in de straat het net zo goed of zelfs beter weet als een topambtenaar. De ‘elite’ wordt ervan verdacht dat het zijn agenda uitvoert, onder het mom van deskundigheid’, denkt de hoogleraar.  ‘En dat is een zorgelijke ontwikkeling’, vindt hij. ‘Je kunt het zien aan Trump. Als je politieke baas zegt dat de ministeries wel gehalveerd kunnen worden dan moet je als overheidsmanager continu je relevantie aantonen. Tegenover zowel burgers als politici’.
 
Achterhaalde organisatiestructuur

De vraag is of een klassieke organisatie als de gemeente nog wel de juiste infrastructuur heeft om de publieke opdrachten van nu goed uit te voeren. ‘Veel beleidsvraagstukken van tegenwoordig gaan dwars door de traditionele systemen en indelingen heen’, bevestigt Van der Wal. ‘Overheden hebben in feite nog steeds de organisatiestructuur met afdelingen en hiërarchie uit de jaren zeventig, tachtig.
Alle grote kwesties van deze tijd snijden daar dwars doorheen, vraagstukken worden hierdoor minder goed opgelost’, denkt Van der Wal.

Afdelingskoker 

‘De managers moeten ervoor zorgen dat deskundigen uit hun afdelingskoker getrokken worden. Vervolgens kunnen ze dan in kleinere dynamische teams tot creatieve oplossingen komen. Dat vereist een bepaald soort leiderschap dat zich niet altijd verhoudt tot een ouderwetse bureaucratie zoals we nu nog veel zien bij gemeentelijke organisaties.’

Voetbaltafel

Zeger van der Wal is onder meer verbonden aan de universiteit van Singapore en doceert internationale studenten over de hele wereld. Hij ziet in verschillende landen dat overheden experimenteren met nieuwe manieren van werken en flexibele organisaties. ‘Innovatie is prima’, zegt hij, ‘maar er zijn ook grenzen, je moet niet doorslaan. Ik zie dan kantooromgevingen die eruit zien als een start-up. Met een mooi espressoapparaat en een voetbaltafel’, lacht hij. ‘Een sfeertje á la Google, ook om een ander type werknemer aan te trekken.

Niet alleen maar leuk
Nieuwe organisatievormen kunnen ook heel goed passen bij de nieuwe overheidsmanager. Als je er goede werknemers mee kan aantrekken dan ben ik helemaal voor. Maar ik denk dat we de burger ook moeten uitleggen dat de overheid ontzettend belangrijke verantwoordelijkheden heeft. Je kunt het bestuur ook niet helemaal horizontaal maken. De overheid heeft toch bepaalde zware taken en verplichtingen, er moeten serieuze beslissingen genomen worden. Het werk van ambtenaren kan ook niet alleen maar “leuk” zijn,’ benadrukt hij.

Lees het hele interview met bijzonder hoogleraar Zeger van der Wal in Binnenlands Bestuur nr. 5 (10 maart 2017).